Για μια βιβλιοθήκη δίχως σύνορα

Η μεγάλη αναμέτρηση με το ανέφικτο

…Ο Φιτζέραλντ είχε μια ποιότητα που σπάνια απαντά στη λογοτεχνία, και μολονότι η λέξη που προσδιορίζει αυτή την ποιότητα έχει τόσο φθαρεί από τις εμπορικές διαφημίσεις, που ντρέπεται κανείς να τη χρησιμοποιήσει, ας πούμε ότι η λέξη αυτή είναι η λέξη «γοητεία».

                                                                           Ρέιμοντ Τσάντλερ

O Φράνσις Σκοτ Κι Φιτζέραλντ (1896-1940) γεννήθηκε στο Σεντ Πολ της Μινεσότα. Θεωρείται από τους κορυφαίους εκπροσώπους της αποκαλούμενης Χαμένης Γενιάς των Αμερικανών λογοτεχνών και ένας από τους μείζονες συγγραφείς του 20ού αιώνα. Έγραψε συνολικά τέσσερα μυθιστορήματα και πλήθος διηγημάτων. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Το 1913 ξεκίνησε σπουδές στο πανεπιστήμιο του Πρίνστον, ένα από τα κορυφαία ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Αμερικής. Ο Φιτζέραλντ υπήρξε αλκοολικός ήδη από νεαρή ηλικία, ενώ κατά τη δεκαετία του ’20 ο προσωπικός του μύθος ήταν συνδεδεμένος με το πάθος του αυτό. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα την επιδείνωση της υγείας του, ειδικά κατά τα τέλη της δεκαετίας. Υπέστη δύο καρδιακές προσβολές. Η τελευταία, στις 21 Δεκεμβρίου, προκάλεσε και το θάνατό του σε ηλικία 44 ετών.

«Ο Μεγάλος Γκάτσμπυ», το δίχως άλλο, είναι ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα που μας παρέδωσε ο περασμένος αιώνας. Το μυθιστόρημα αυτό αναφέρεται σε δύο θεμελιώδεις πυλώνες του ανθρώπινου πολιτισμού: τον έρωτα και τον πόλεμο, ως αφορμή και συνέπεια. Το μεγάλο θέμα, όμως, βρίσκεται κρυμμένο στον – αθεράπευτα αντρικό – ψυχισμό του μυθιστορηματικού ήρωα, στο πείσμα του ενάντια στο τετελεσμένο τού χρόνου, στο τελεσίδικο, που αναιρεί την ελπίδα και σκιάζει μελαγχολικά τη ζωή.

Η αναίρεση του παρελθόντος είναι το μεγάλο στοίχημα του Γκάτσμπυ, που επιλέγει να συγκρουστεί με το ανέφικτο. Υπερφίαλο αλλά και βαθύτατα ανθρώπινο, ρομαντικό, γοητευτικό εγχείρημα, μια και υπερβαίνει τα όρια των δυνατοτήτων του ανθρώπου. Η ματαιότητα πάντα αποτελούσε πηγή έμπνευσης και σύγκρουσης, πράγμα που γίνεται σαφές στην κορυφαία και μεγαλειώδη αναμέτρηση του ανθρώπου με τον θάνατο. Από εκεί και πέρα, χρειάζεται ένα μεγάλος συγγραφέας – κι αυτός ακούει στο όνομα Φράνσις Σκοτ Κι Φιτζέραλντ.

Η υπόθεση του μυθιστορήματος εκτυλίσσεται στο Κεντάκι της Αμερικής του 1917. Από τη μια μεριά στέκει ο νεαρός έφεδρος αξιωματικός του αμερικανικού στρατού, ο Τζέι Γκάτσμπυ, κι από την άλλη η νεαρή δεσποινίς Νταίζι Φαίη. Ο Γκάτσμπυ προέρχεται από μια φτωχή οικογένεια και είναι ένας επιρρεπής στις ονειροπολήσεις, ρομαντικός χαρακτήρας. Η Φαίη, από την άλλη, είναι ένα πλουσιοκόριτσο των μεσοδυτικών πολιτειών. Ανάμεσά τους θα αναπτυχτεί ένας αμοιβαίος νεανικός έρωτας στην πιο ωραία του εκδοχή. Ωστόσο, όπως στερεότυπα λέγεται, τα ωραία πράγματα δεν διαρκούν πολύ. Η σχέση των δύο νέων θα διακοπεί.

Ο έρωτας ενός νεαρού ζευγαριού θα βρεθεί αντιμέτωπος με έναν πόλεμο μακρινό – με γεωγραφικούς όρους – για αυτούς, ωστόσο πολύ κοντινό τους, μια και επηρεάζει καθοριστικά τις ζωές τους. Ο στρατιώτης Γκάτσμπυ θα μετατεθεί στη Γαλλία σε ένα μέτωπο που θα κρίνει τελικά την έκβαση του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η απόσταση και οι εξελίξεις της ζωής χωρίζουν δραματικά το ζευγάρι. Με τη λήξη του πολέμου, όπως συμβαίνει πάντα, εκτός από τον κόσμο έχουν αλλάξει και οι ζωές των ηρώων. Η Νταίζι Φαίη έχει παντρευτεί έναν πλούσιο, με τον οποίο δεν είναι ερωτευμένη, αλλά δεν δείχνει να την απασχολεί το γεγονός αυτό. Αντίθετα, ο Γκάτσμπυ με την επιστροφή του επενδύει – εκτός από το λαθρεμπόριο ποτών – και στον παλιό του έρωτα, τον οποίο θέλει να αναστήσει, να φέρει το παρελθόν στην επιφάνεια. Αφού καταφέρνει να κερδίσει έναν σκασμό λεφτά, προσπαθεί να αναμετρηθεί με τα αισθήματά του. Και στα δύο υπερέχει δραματικά από την Νταίζι Φαίη, η οποία δεν μπορεί να ανταποκριθεί στη μεγάλη πρόκληση να υπερβεί τον χρόνο: να ζήσει τον εκτροχιασμό του…

INFO

Francis Scott Key Fitzgerald

Ο Μεγάλος Γκάτσμπυ

Εισαγωγή – Μετάφραση – Βιογραφικό: Άρης Μπερλής

Εκδόσεις: Άγρα

Σελ.: 248

Διαβάστε επίσης:

Περί ανάγνωσης και βιβλίων – Περί ισλαμικού φασισμού ή «Μα δεν το φανταζόμασταν!»

Βιβλιο: Η διαχρονική παγκόσμια μνήμη του μακεδονικού ελληνισμού

Περί ανάγνωσης και βιβλίων – Ένα σημαντικό έργο της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας