Η παλιά και η νέα Εύβοια…
Χρειαζόταν μια γενναία, μετά προγραμματισμού, ολοκληρωμένη χωροταξία, σε αντίθεση με το αρνητικό παράδειγμα της Αττικής. Χρειαζόταν σεβασμός των βασικών ποιοτήτων του νησιού, των παραλιακών χώρων, των δασών, των κορυφαίων σημείων του χώρου, των υγροτόπων, των περιοχών που η φυσιογνωμία τους τις τοποθετούσε στην «άγρια γη» – wilderness, σε απλά ελληνικά…
Όμως η Εύβοια ακολούθησε την πεπατημένη, έγινε η τροφός των οικοπεδοφάγων, των δημάρχων που συναλλάσσονταν, των εύκολων αποφάσεων. Η Εύβοια ακολούθησε τη μοίρα της Αττικής, απελευθερώθηκε ή μάλλον το ελληνικό κράτος την αγόρασε από τους Τούρκους τον Μάρτιο του 1833, με τη Χαλκίδα στην Τουρκοκρατία να υπερέχει, από διοικητική άποψη, ως πόλη σε σχέση με την Αθήνα. Η Εύβοια είναι δίπλα στην Αττική και ίσως αυτό πιστοποιεί την εγκατάλειψή της στις χωροταξικές δυνάμεις της αδράνειας…
Ο κύριος βουλευτής ζητεί την ψήφο σας
Είδα το μεγαλύτερο μέρος μιας εκπομπής του ΑΝΤ1 που ήταν αφιερωμένη στην Εύβοια. Την αντιπαραθέτω με ένα παλιό διήγημα του Γιάννη Γκίκα «Ο κύριος βουλευτής ζητεί την ψήφο σας», που φιλοξενείται στη συλλογή με το όνομα «Ρούα Ρούχου». Περιγράφει ο Γκίκας κάποιο χωριό του Κάβο Ντόρο της δεκαετίας του 1960:
«Οι άνθρωποι (του χωριού), καμιά εκατονπενηνταριά, ξεδίνουν μόνο σε κανένα πανηγυράκι, οπότε σφάζουνε και καμιά στέρφα γίδα. Χορεύουν εκστασιασμένοι στον μονότονο καβοντορίτικο αρβανίτικο σκοπό του τόπου, τον καλιανιώτικο, και συχνά αστράφτει ο σουγιάς πάνω στο μεθύσι με τους τσακωμούς για το ποιος έχει σειρά να σύρει τον κάβο. Οι άνθρωποι, με ελάχιστες εξαιρέσεις, είναι ακοινώνητοι και καθυστερημένοι. Παλαιοημερολογίτες και βασιλικοί στην πλειοψηφία τους».
Τότε, το 1997, ένας βασικός μελετητής της ευβοϊκής φύσης, ο Σταμάτης Ζόγγαρης, σημείωνε ότι από τα 210 είδη πουλιών που έχουν καταγραφεί στην περιοχή της Όχης (το βουνό της Καρυστίας) τα 97 είναι απειλούμενα και προστατευόμενα από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Στην Όχη απαντώνται 19 είδη αρπακτικών πουλιών, ενώ σπανιότερο όλων είναι το όρνιο (Gyps fulvus), που τρέφεται αποκλειστικά από πτώματα αιγοπροβάτων. Τότε όμως ήταν τότε: Τώρα οι ανεμογεννήτριες πλευρίζουν την κορυφή του βουνού, ύψους 1.398 μέτρων..
Είδα παλιά πράγματα ανακαινισμένα σ’ αυτή την εκπομπή, το χωριό Αντιά να γίνεται υπερήφανος (συν)ομιλητής με τη γλώσσα των σφυριγμάτων, τη «σφυριά». Το χωριό ανακαλύφθηκε ως εστία αυτών των παράδοξων ομιλητών το 1969, με την πτώση ενός αεροπλάνου, χρειάσθηκε όμως να περάσει πολύς χρόνος, να έλθει η 7η.10.1995 για να παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής η νέα αυτή γλώσσα – της οποίας η παραλλαγή μιλιέται στην Ισπανία, στην Τουρκία και σε άλλες χώρες της Μεσογείου.
Πάντως εγώ και τ’ αδέλφια μου τη ζήσαμε από το στόμα ενός παππού, που ορμήνευε σε μια πρόχειρη ταβέρνα στα Αντιά τα αιτούμενα μας, σε δυο ωραιότατες αδελφές – σερβιτόρες, γύρω στο 2003… Και μετά την ακροάσθηκα «οικογενειακώς» το καλοκαίρι του 2021 με τον Παναγιώτη Τζαναβάρη: είναι πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου και του Κέντρου Μελέτης και Διάδοσης της Σφυριχτής Γλώσσας και δίνει τον δικό του αγώνα για να μην εξαφανιστεί η διάλεκτος του σφυρίγματος.
Και τι δεν είδα
Είδα στην εκπομπή τους ταβερνιάρηδες εν γένει να επαίρονται για το φαγητό τους και ένας μάλιστα από αυτούς να ονοματίζει την ταβέρνα του «του πεθαμένου», είδα τη γνώριμη ακτή της Σχοινοδαύλειας, άλλως Αγίου Δημητρίου, τη νυκτερινή επίσκεψη στο μαντρί μιας υπερήφανης βοσκοπούλας, είδα κάθοδο στη Χαλκίδα και στο ξενοδοχείο «Lucy» – γνώριμο από τους αγώνες που δώσαμε κατά της πυρηνικής ενέργειας στα τέλη της δεκαετίας του 1970 με τον Μανώλη Γλέζο.
Δεν είδα όμως τα Νέα Στύρα, όπου για πρώτη φορά κρίθηκε αυστηρά ένας βασανιστής σκύλων. Και δεν είδα πουθενά τις εγκαταστάσεις της Vivart, τέχνης που είναι χαμένη στην άγρια μοναξιά του βουνού κοντά στο Γιαννίτσι, που είναι αξιολογότατη, υπαίθρια αλλά και εσωτερικού χώρου, με οργανωτή τον κύριο Τσιντανέλη.
Σημείωσα πάντως ότι, αντί μιας συνετής και λιγομίλητης έκθεσης του χώρου – με παράλληλη διαπίστωση των αρνητικών στοιχείων –, οι παρουσιαστές, και κυρίως ο γνωστός διανομέας εκατομμυρίων κύριος Αρναούτογλου (έχοντας στο πλευρό του κάποιον κύριο που θα τον αποκαλούσα Σάντσο Πάντσα) διέπρεπαν σε ένα ιδιόμορφο στυλ της εποχής: που ήταν Τάσος Δούσης στον κύβο, που γινόταν βέβαια σε ορισμένες φάσεις διασκεδαστικό, αλλά σε γενικές γραμμές σε κούραζε με την ταχύτητά και τα εφέ του, που είχε Λάκη Γαβαλά λόγω της συνωνυμίας του με ένα χωριό. Γενικώς, «και τι δεν είχε», που λένε…
Υπήρχαν όλα εκεί μέσα, όπως οι νοσοκόμες που κάνουν τον γύρο της Αφρικής σε μια εβδομάδα και επανέρχονται λέγοντας ότι γνώρισαν την Αφρική – καταπώς διαβάζω σε ένα μυθιστόρημα: Υπήρχαν τα Στύρα, αλλά απουσίαζαν τα δρακόσπιτά τους στο εσωτερικό αυτού του χωριού – τα δρακόσπιτα, που ήταν μοντάζ ογκολίθων χωρίς τη παραμικρή δόση τσιμέντου ή άλλης συγκολλητικής ουσίας.
Στα Στύρα γίνεται πανηγύρι κάθε 13 Ιουλίου, στον ανθό του καλοκαιριού, με τους ανθρώπους όλους στολισμένους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Τα Νέα Στύρα, χωριό που ευδοκιμεί τους μήνες ή τις εβδομάδες αναψυχής, δηλαδή τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και τους καλοκαιρινούς μήνες, που πρωτοεμφανίζεται το 1895 ως Γκισούρι για να πάρει τη σημερινή του ονομασία το 1940, επί Μεταξά, σαν επίνειο του ημιορεινού χωριού Στύρα.
Πάντως στην κεντρική πλατεία των «παλιών» Στύρων δεσπόζουν η Μεγάλη Βρύση, τα τεράστια πλατάνια, τα απομεινάρια ενός υπέροχου παραδοσιακού ελαιοτριβείου – θα δείτε και τις τεράστιες μυλόπετρες. Αυτό αποτελεί πλέον έναν χώρο εκδηλώσεων για όλο τον πλούτο της περιοχής.
Μια φορά και έναν καιρό
Μια φορά κι έναν καιρό, τα παραθαλάσσια οικόπεδα δεν είχαν μεγάλη αξία, επειδή απλούστατα οι διακοπές ήταν ορεινές… Όμως με το πλήρωμα του χρόνου ο τουρισμός άλλαξε προορισμούς, έγινε παρα-θαλάσσιος, «άλλαξε και εποχή» – καταπώς λέει ο Μωρίς Αϊμάρ. Οι πατεράδες απέφευγαν να προικοδοτήσουν τις θυγατέρες τους με οικόπεδα ή χωράφια πλάι στη θάλασσα, θεωρώντας το δόσιμο αυτό ως μειονέκτημα, μέχρι που το μειονέκτημα έγινε πλεονέκτημα, τα γύρω από τις ακτές οικόπεδα γίνανε προνομιούχοι χώροι.
Στην περιοχή, αφού περάσετε ένα μικρό χωριό με το αλβανοπρεπές όνομα Ρεούζι, μπορείτε να ανέβετε μέχρι την Ακρόπολη των Στύρων. Εκεί υπάρχει μια είσοδος επιβλητική, τα σκαλοπάτια σε μια φάση είναι χαραγμένα στον βράχο. Από εκεί η θέα είναι αεροπορική – που έλεγαν τα παλιά ορειβατικά περιοδικά, ελλείψει άλλων επιθέτων…
Συνεχίζω για την εκπομπή: Υπήρχε και μια κυρία Ισραηλινή αρχι-σεφ που ξέχναγε τη ληστεία επί των Παλαιστινίων πάνω στην οποία θεμελιώθηκαν (εν είδει κόκορα, όπως στις παραδοσιακές κατασκευές) τα δικαιώματά της, υπήρχε και μια σκηνή στην παραλία όπου όλοι κατανάλωναν (τελείως κατά τύχη) μία και μοναδική μπύρα (ε, να μην έχουμε τον σπόνσορά μας!). Δεν υπήρχε αυτό που έσωσα εγώ σε μια σειρά φωτογραφίες, αυτό που θα μπορούσα να σώσω με κατάλληλο ή επιτηδευμένο χειρισμό του φακού, αυτό που υπήρξε η Εύβοια πριν γίνει αυτό που τελικά τείνει να γίνει: ένας συμβατικός τόπος αναψυχής με τις κατάλληλες μπίζνες. Με τους αεριτζήδες να μοιράζουν λεφτά πριν από τη θανατική εκτέλεση της γραφικότητας και του τοπίου.
Ζερόμ Καλούτα
Σε ανάλογο οδοιπορικό στην Εύβοια ο Ζερόμ Καλούτα, άνθρωπος που προέκυψε απ’ το πουθενά για να αναπτύξει την ελληνική αίσθηση του χιούμορ, αναφέρεται στην Κάρυστο.
Εκεί, δίπλα σε ένα αρχαίο λατομείο που βρίσκεται στα ριζά του βουνού Όχη, υπάρχουν ευμεγέθεις κίονες, ορατοί από πολύ μακριά, βάρους περίπου 40 τόνων, από αυτούς που μεταφέρθηκαν μασίφ στη Ρώμη, κυρίως για να διακοσμήσουν το Tempio Antonino Faustina – σύμφωνα με ανακοίνωση που καταχωρήθηκε στα πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών, στην ειδική συνεδρία της 9.6.1964. Πολύ ωραίο θέαμα, αν και η κλίση των κιόνων γεννά μια ανησυχία μην τυχόν κατρακυλήσουν.
Και για να μην καταλήξω κι εγώ σαν τους περιγραφείς γεγονότων που βρίσκουν μόνο τα ωραία να περιγράψουν, θα πω κάτι για τις πυρκαγιές στη Βόρεια Εύβοια, που στοίχισαν 550.000 στρέμματα – νούμερο κατά πολύ ανώτερο των 100.000 στρεμμάτων που είδα να καίγονται με εντυπωσιακό τρόπο το 1977. Το μόνο που γλίτωσε ήταν η αγαπημένη μου γιγαντιαία Βελανιδιά κοντά στο χωριό Αμέλαντες, που το γνώρισα με 10 ανθρώπους πληθυσμό προ αμνημονεύτων χρόνων, επειδή εκεί είχε γυρίσει ο Αλέξης Δαμιανός ένα σίριαλ της εποχής, τον «Πατούχα»…
* Ο Γιάννης Σχίζας είναι συγγραφέας
Διαβάστε επίσης:
Θεσσαλονίκη: Κακουργηματική δίωξη στους τρεις συλληφθέντες για τους πλαστούς πίνακες (video)
Βόλος: Έρευνες για πιθανό κύκλωμα εμπορίας βρεφών
