Franz Kafka  

Γράμματα στη Φελίτσε

Εισαγωγή – Μετάφραση: Στέλλα Κουνδουράκη

Εκδόσεις Οξύ

Σελ.: 184

Δυσκολεύομαι να φανταστώ το πώς θα αισθανόταν ο Κάφκα, όπως και κάθε άλλος βέβαια, εάν  γνώριζε ότι την ιδιωτική ερωτική του αλληλογραφία θα την διάβαζαν αργότερα εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, αν τα αυστηρά προσωπικά αισθήματα που έτρεφε στην ιδιωτική του ζωή θα ήταν κάποια μέρα στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου. Αντικειμενικά αυτό δεν θα το μάθουμε ποτέ, μπορούμε όμως να το εικάσουμε με γνώμονα αυτά που γνωρίζουμε πριν από όλα από το έργο του δηλαδή τον βαθύτερο και σκοτεινότερο εαυτό του αλλά και από τα βιογραφικά στοιχεία και τις μαρτυρίες τρίτων προσώπων που έχουν διασωθεί.

Θα αναρωτιέται κανείς  με τι διάθεση προσεγγίζει αυτές τις επιστολές ο σύγχρονος αναγνώστης. Ποιο είναι το βαθύτερό του κίνητρο;  Σίγουρα το γεγονός ότι αυτές τις  επιστολές τις έγραψε ο Κάφκα, ένας συγγραφέας που είναι γνωστός όσο και η χώρα του. Το μέγεθος του συγγραφέα, η παγκόσμια φήμη του αλλά και η μεγάλη απόσταση που μας χωρίζει από την εποχή του, αδυνατίζουν εκείνη την κουτσομπολίστικη φτηνή εκδοχή της περιέργειας έτσι ώστε μένει ζωντανό το ενδιαφέρον που προκαλεί ο τρόπος που επικοινωνούσε επιστολιμαίως με μια συγκαιρινή του κοπέλα. 

 Ήδη στην εποχή που η αλληλογραφία στην ιστορική της μορφή έχει καταργηθεί στην ουσία, αποκτά ενδιαφέρον για τις σύγχρονες γενιές να έρθουν σε επαφή με τον τρόπο επικοινωνίας των ανθρώπων. Με τι λόγια εξέφραζαν τα σημερινά like ή τις καρδούλες και τα emoji οι παλιοί άνθρωποι; Ταυτόχρονα, μέσα από την αλληλογραφία αυτή το μεγάλο ενδιαφέρον εστιάζεται στη νοοτροπία της εποχής, στον τρόπο που σκέπτονταν οι άνθρωποι εκείνοι, στα ήθη που επικρατούσαν, στο πώς  εξέφραζαν την αγάπη ή μετέδιδαν τον έρωτα. Στις επιστολές, ωστόσο, της Φελίτσε υπάρχει ένα ακόμα ιδιαίτερο ενδιαφέρον που τις κάνει μοναδικές καθώς μας δίνει από πρώτο χέρι την πλέον αξιόπιστη εικόνα του χαρακτήρα του Κάφκα -ενός συγγραφέα που σφράγισε τον 20ο αιώνα- του ιδιαίτερου ψυχισμού του, του τρόπου που αντιμετώπιζε τον εαυτό του και τους άλλους, της κοινωνικότητάς του αλλά και των δαιμόνων του. Σε αυτόν τον εξ αποστάσεως έρωτα, καθώς οι ερωτευμένοι έμεναν σε διαφορικές πόλεις η ένταση που δημιουργεί ο έρωτας και η αντίστιξη εκείνη της πραγματικότητας ίσως φανερώνουν και μιαν άλλη κρυφή αλήθεια. Παρά την ιλιγγιώδη εξέλιξη της κοινωνίας  και των κοινωνικών ρόλων και στερεοτύπων, οι επιστολές αυτές καταδεικνύουν ότι στην ουσία  εκείνο το μακρινό παρελθόν μπορεί να το συναντήσει κανείς καλυμμένο στο σύγχρονο μέλλον. Μέσα από τις επιστολές αναδεικνύεται ο καθημερινός Κάφκα, εκείνος ο μοναχικός άντρας με τα βάσανά του και την αγωνία  να αναμετρηθεί με την μοίρα του που δεν ήταν άλλη από το γράψιμο, πληρώνοντας βαρύ προσωπικό αντίτιμο. Γίνεται φανερή η ανθρώπινη πλευρά που αντιπαλεύει το θηρίο της μεγαλοφυΐας που τον παρασύρει έξω από τα ανθρώπινα, καθιστώντας τον ταυτόχρονα ευλογημένο και καταραμένο.

Η μετάφραση της Στέλλας Κουνδουράκη  αποδίδει με μαεστρία όλη εκείνη τη λεπτή γραμμή που διαχωρίζει την αλληλογραφία από την λογοτεχνία δηλαδή τα αισθήματα από τη σκέψη. Υπάρχει άλλη «σύνταξη» στον χώρο των αισθημάτων κι άλλες προτεραιότητες. Επίσης, στο εισαγωγικό της σημείωμα, η μεταφράστρια φροντίζει να μας δώσει όλες εκείνες τις χρήσιμες και υποβοηθητικές πληροφορίες σχετικά με την αλληλογραφία των δυο αυτών προσώπων έτσι ώστε να διευκολυνθεί η κατανόηση του πνεύματος των επιστολών.

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Η ιστορία μιας εξαφανισμένη χώρας

Βιβλίο: Η Δευτέρα παρουσία των καιρών μας

Τα μαγειρέματα στους καιρούς της Κατοχής