Στη σκιά του θανάτου του φοιτητή στην Πάτρα από μηνιγγίτιδα μία ιστορία από το παρελθόν έρχεται ξανά στην επικαιρότητα. Τότε, τον Σεπτέμβριο του 1996, ο πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ, Φραγκλίνος Παπαδέλης κινδύνεψε να πεθάνει από μηνιγγίτιδα.

Πώς διασώθηκε από τη μηνιγγίτιδα και το σηπτικό σοκ που υπέστη ο Φραγκλίνος Παπαδέλης τέως υφυπουργός Υγείας τη δέκατη ημέρα νοσηλείας του στο Γ. Γεννηματάς μετά από βαριά εγκεφαλική αιμορραγία κατά τη διάρκεια προεκλογικής περιοδείας του στη Λέσβο τον Σεπτέμβριο του 1996;

Ο νευροχειρουργός Θανάσης Λεβέντης – τέως βουλευτής του Συνασπισμού, ως διευθυντής νευροχειρουργικής κλινικής του « Γ. Γεννηματάς» το 1996 καταγράφει καρέ – καρέ την περιπέτεια υγείας του Φραγκλίνου Παπαδέλη που δυο φορές πήγε στον άλλο κόσμο και γύρισε. Μια συγκλονιστική περιγραφή που κάνει στην αυτοβιογραφία του «Οδοιπόρος σε Δύσβατους Δρόμους». Αυτή είναι η ιστορία, όπως την περιγράφει ο ίδιος:

Ιδιάζουσες ιατρικές περιπτώσεις

Κάθε χειρουργός έχει αντιμετωπίσει στην ιατρική του διαδρομή δύσκολα, σπάνια και ασυνήθιστα περιστατικά ή ιδιάζουσες συνθήκες, κάτω από τις οποίες υποχρεώθηκε να προσφέρει τις υπηρεσίες του.

Αναφέρθηκαν παρόμοιες περιπτώσεις που αντιμετωπίστηκαν στο Νοσοκομείο «Μεταξά». Παρατίθενται εδώ μερικές άλλες ιδιάζουσες περιπτώσεις από το Κρατικό Αθηνών «Γ. Γεννηματάς».

Για την 16η Σεπτεμβρίου 1996 είχαν προκηρυχτεί Βουλευτικές Εκλογές από τον Πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη, που είχε διαδεχθεί, μερικούς μήνες νωρίτερα, τον βαριά ασθενή Ανδρέα Παπανδρέου. Είχαμε μπει στην τελική ευθεία. Τελευταία προεκλογική εβδομάδα. Όντας και εγώ υποψήφιος, βρισκόμουν συνέχεια στους δρόμους με περιοδείες, συγκεντρώσεις, ομιλίες. 

Το βράδυ της τελευταίας προεκλογικής Κυριακής, γύρισα αργά στο σπίτι από τις συγκεντρώσεις, μετά τη 1:30π.μ. Δεν θα είχα κοιμηθεί πάνω από ώρα, όταν χτύπησε το τηλέφωνο, τρεις η ώρα το πρωί. Στην άλλη άκρη ο στενός μου συνεργάτης από το Κρατικό Αθηνών, ο Γιώργος Ορφανίδης:

-Κύριε Λεβέντη, μας έφεραν εκτάκτως από τη Μυτιλήνη τον Φραγκλίνο Παπαδέλλη, τον Υφυπουργό Υγείας. Είναι σε βαριά, κωματώδη κατάσταση, πρέπει να έχει εγκεφαλική αιμορραγία. Ελάτε από δω το γρηγορότερο, να δούμε τι θα κάνουμε.Ο ασθενής, Επίκουρος Καθηγητής Παιδιατρικής, ήταν δραστήριο στέλεχος του Ιατρικού συνδικαλιστικού Κινήματος, Πρόεδρος πριν μερικά χρόνια του Ιατρικού Συλλόγου της Αθήνας. Από τους πρωτεργάτες και στυλοβάτες του ΕΣΥ, Υφυπουργός Υγείας, που εθεωρείτο ως πιθανός Υπουργός Υγείας στην επόμενη Κυβέρνηση, η οποία, σύμφωνα με τα προεκλογικά προγνωστικά, φαινόταν ότι θα είναι του ΠΑΣΟΚ.

Έσπευσα στο Κρατικό Αθηνών. Ο ασθενής διασωληνωμένος, σε κωματώδη κατάσταση, με κινήσεις απεγκεφαλισμού στα αλγεινά ερεθίσματα, απόδειξη ότι το εγκεφαλικό στέλεχος όπου εδράζονται τα βασικά κέντρα της ζωής, της αναπνοής και της καρδιακής λειτουργίας, βρισκόταν υπό σοβαρή πίεση. Έγινε επειγόντως μια αξονική τομογραφία, η οποία έδειξε μεγάλη αιμορραγία μέσα στην τετάρτη κοιλία του εγκεφάλου, με διάχυση της αιμορραγίας σε όλο το κοιλιακό σύστημα και τους υπαραχνοειδείς χώρους, δηλαδή στο κέντρο και στην επιφάνεια του εγκεφάλου.

Καθορίσαμε την ακολουθητέα θεραπευτική αγωγή και τις επόμενες κινήσεις μας. Έπρεπε να βρεθεί το αίτιο της αιμορραγίας, ποιο αγγείο είχε αιμορραγήσει, αν ήταν ανεύρυσμα ή κάτι άλλο. Είχε πια ξημερώσει. 

Να σημειωθεί ότι εγώ είχα παραιτηθεί από τη θέση μου, για να υποβάλω, σύμφωνα με τον νόμο, υποψηφιότητα για τις Εκλογές, όπως επιβαλλόταν υποχρεωτικά από το Σύνταγμα, και ως εκ τούτου δεν είχα αυτήν τη στιγμή την υπευθυνότητα του Τμήματος. Η πορεία των  γεγονότων, όμως, επέβαλε προσαρμογή στις νέες, επείγουσες, συνθήκες. Η Διοίκηση του Νοσοκομείου, με τη σύμφωνη γνώμη του Υπουργείου, με προέτρεψε να αγνοήσω τους τύπους και να αναλάβω την πρωτοβουλία και τον συντονισμό όλων των αναγκαίων ενεργειών, όπως και έπραξα μέχρι τέλους.

Κόντευε μεσημέρι μέχρις ότου εκτελεσθούν όλες οι αναγκαίες εξετάσεις και συγκεντρωθούν όλα τα υλικά τους, από τα οποία δεν διαφαινόταν κάποια αγγειακή δυσπλασία (ανεύρυσμα, αιμαγγείωμα). Κατ’ επιθυμία των συγγενών,  προγραμματίσθηκε μεγάλο ιατρικό Συμβούλιο, με παρουσία και πολλών Καθηγητών της Ιατρικής. Ο ασθενής παρέμενε πάντα σε κωματώδη κατάσταση, διασωληνωμένος.

Στο Συμβούλιο παρευρίσκονταν Υπουργοί, Καθηγητές της Ιατρικής και Διευθυντές Νευροχειρουργοί, ενώ υπήρχε έντονο και το Πρωθυπουργικό ενδιαφέρον καθώς και αυτό των μαζικών μέσων επικοινωνίας, που είχαν με τα σύνεργα και τις κεραίες τους κατακλύσει τους προαύλιους χώρους του Νοσοκομείου. Στο Συμβούλιο διατυπώθηκαν δύο απόψεις.

-Η συντηρητική: να μη χειρουργηθεί ο ασθενής, αλλά να τοποθετηθεί μια εξωτερική παροχέτευση στο κοιλιακό σύστημα του εγκεφάλου, ώστε να ανακουφιστεί από την πίεση, με την ελπίδα προοδευτικής βελτίωσης, και-Η επεμβατική: να χειρουργηθεί ο εγκέφαλος, ώστε να αφαιρεθεί το αιμάτωμα, με σύγχρονη τοποθέτηση και εξωτερικής παροχέτευσης του κοιλιακού συστήματος. Αυτή ήταν και η προσωπική μου άποψη και πρόταση.Με την άποψη αυτή συμφώνησαν τελικά σχεδόν όλοι οι συμμετέχοντες, οι δε συγγενείς ενημερώθηκαν και έδωσαν τη συγκατάθεσή τους.

Δόθηκε εντολή να ετοιμαστεί άμεσα το χειρουργείο με όλο τον κατάλληλο για την περίπτωση εξοπλισμό. Δυστυχώς, το νευροχειρουργικό χειρουργείο ήταν κατειλημμένο από έναν ασθενή που εχειρουργείτο για ένα δύσκολο ανεύρυσμα του εγκεφάλου. Το νευροχειρουργικό τραπέζι, το νευροχειρουργικό μικροσκόπιο και το μοναδικό σύνολο εργαλείων που διαθέταμε για παρόμοιες επεμβάσεις, ήσαν κατειλημμένα.

Θα χρειάζονταν πάνω από δύο ώρες ακόμη για την εγχείρηση, στη συνέχεια να αφυπνιστεί και να μεταφερθεί ο ασθενής, να καθαριστεί και να προετοιμαστεί η αίθουσα χειρουργείου, καθώς επίσης να καθαριστούν και να αποστειρωθούν τα εργαλεία και ο λοιπός εξοπλισμός. Συνολικός χρόνος, τουλάχιστον τέσσερις ακόμη ώρες.

Βρεθήκαμε σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Να πούμε σε όλους τους επίσημους παρευρισκομένους, Καθηγητές και Υπουργούς, ότι δεν είχαμε χειρουργικό τραπέζι, χειρουργικό μικροσκόπιο και χειρουργικά εργαλεία για να χειρουργήσουμε τον Υπουργό Υγείας της χώρας, θα ήταν από τα ανήκουστα. Έστω και αν προσωπικά εγώ ζητούσα συνεχώς από καιρό, με επανειλημμένα έγγραφα αιτήματα, και δεύτερη χειρουργική αίθουσα με το αντίστοιχο χειρουργικό τραπέζι, μικροσκόπιο, εργαλεία και λοιπό εξοπλισμό. Αν τα διψασμένα για νέα ΜΜΕ, που μας είχαν περικυκλώσει, το έπαιρναν είδηση και το κοινολογούσαν, θα γινόμασταν, το λιγότερο, ρεζίλι διεθνώς.

Και ήταν, πλέον, δική μου η ευθύνη να αποφασίσω: Αναβολή και αναμονή για μερικές ώρες, μέχρις ότου εξασφαλισθούν όλες οι προϋποθέσεις, με τον ασθενή σε άμεσο πάντα κίνδυνο, ή μια άλλη, εκ των ενόντων έστω, αλλά τουλάχιστον λογική και αποτελεσματική λύση;

Ευτυχώς, από τη μακρά εμπειρία μου στα άλλα Νοσοκομεία, και σε εποχές που υπήρχαν πολύ λιγότερα μέσα, είχα συνηθίσει να αντιμετωπίζω τέτοιες δυσκολίες. Παρόμοια περιστατικά δεν τα χειρουργούσαμε τότε με τον ασθενή σε πρηνή θέση, όπως είχε καθιερωθεί πλέον σε όλο τον κόσμο, αλλά σε πλάγια θέση, οπότε βολευόμασταν και σε ένα κοινό χειρουργικό τραπέζι, όχι με το ειδικό νευροχειρουργικό που είχε πολλές δυνατότητες κλίσεων και μεταβολών θέσης του ασθενούς. Αυτήν την τεχνική, της πλάγιας θέσης του ασθενούς στη διάρκεια της επέμβασης, την εφαρμόζαμε και σε όλες τις επεμβάσεις κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης. Είχα, επομένως, πολυετή εμπειρία από χιλιάδες παρόμοιες τοποθετήσεις και επεμβάσεις.

Όσον αφορά το ειδικό νευροχειρουργικό μικροσκόπιο, πώς αντιμετωπίζαμε την κατάσταση, όταν δεν υπήρχαν χειρουργικά μικροσκόπια; Στη χώρα μας το πρώτο χειρουργικό μικροσκόπιο ήρθε το 1968. Έως τότε, αλλά και αργότερα, χρησιμοποιούσαμε φωτισμό κεφαλής, όπως οι ωτορινολαρυγγολόγοι, και λούπες – μεγεθυντικούς φακούς στερεωμένους σε κοινά γυαλιά οράσεως. Εστάθμισα όλα τα δεδομένα, ήμουν βέβαιος ότι η εγχείρηση θα μπορούσε, χωρίς κίνδυνο για τον ασθενή, να εκτελεστεί με τα υπάρχοντα μέσα, και ζήτησα να μεταφερθεί στο χειρουργείο και να χρησιμοποιήσουμε την ελεύθερη αίθουσα και το χειρουργικό τραπέζι των Ωτορινολαρυγγολόγων.

Από την πρώτη στιγμή της επέμβασης ανέκυψε ένα άλλο, απρόβλεπτο πρόβλημα. Η χειρουργική αίθουσα είχε πλημμυρήσει από δεκάδες ενδιαφερόμενους επισκέπτες. Κανένας κανόνας αντισηψίας δεν μπορούσε να τηρηθεί σε παρόμοιες συνθήκες. Έβαλα τις φωνές, διέκοψα επανειλημμένα την εγχείρηση, ζητώντας την απομάκρυνσή τους. Ο νοσοκόμος του χειρουργείου, που εκλήθη να επιβάλει την τάξη, δήλωσε αδυναμία. Δεν μπορούσε αυτός να βγάλει έξω τους Καθηγητές της Ιατρικής και τους Υπουργούς, που παρευρίσκονταν μέσα στην αίθουσα.

Έκανα εκκλήσεις και απαίτησα την υποχρέωση όλων να σεβαστούν τον ασθενή, ώστε να προστατευθεί από τους κινδύνους μολύνσεων, αλλά και τους γιατρούς και το προσωπικό που εργάζονταν, ώστε να λειτουργήσουν υπό τις καλύτερες δυνατές συνθήκες ηρεμίας και ασφάλειας. Κάπως βελτιώθηκε η κατάσταση, αλλά όχι τελείως, ούτε για πολύ. Αποφάσισα να τους αγνοήσω εντελώς. Αρκετές οι δυσκολίες και οι σκοτούρες που αντιμετωπίζαμε με τα πενιχρά τεχνικά μας μέσα. Τελικά, στην εγχείρηση διαπιστώθηκε μια μεγάλη αιμορραγία με πολλούς θρόμβους μέσα στην 4η κοιλία, το πλέον ευαίσθητο τμήμα όλου του εγκεφάλου.

Αφαιρέθηκαν οι θρόμβοι, έγιναν επανειλημμένες πλύσεις και αιμόσταση κάποιων αιμορραγούντων σημείων.

Δεν βρέθηκε κάποια αγγειακή δυσπλασία. Έγινε σύγκλειση του τραύματος και ο ασθενής, διασωληνωμένος πάντα, μεταφέρθηκε στην υπομονάδα αυξημένης φροντίδας που χρησιμοποιούσαμε για παρόμοια βαριά περιστατικά, σε έναν ειδικό  θάλαμο του Νευροχειρουργικού Τμήματος. Δεν τον παραπέμψαμε στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, όπως δεν στέλναμε και κανένα από τα εκατοντάδες βαριά περιστατικά που αντιμετωπίζαμε με τον ίδιο τρόπο κάθε χρόνο.

Καλέσαμε και ενημερώσαμε τους οικείους του ασθενούς για την επέμβαση. Στην ερώτησή τους για τη μελλοντική του πορεία, η πρόγνωσή μας ήταν επιφυλακτική: «Κάναμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε. Θα τον έχουμε υπό άγρυπνο έλεγχο, αλλά πρέπει να περάσουν αρκετές ημέρες, για να εκτιμηθεί το τελικό αποτέλεσμα».

Έπρεπε να ενημερώσουμε και τα αδημονούντα ΜΜΕ και να εκδώσουμε σχετικό δελτίο τύπου. Ήδη στη διάρκεια της επέμβασης μερικοί από τους αυτόκλητους θεατές, μεταξύ των οποίων και ιατροί, είχαν σπεύσει να τροφοδοτήσουν τον τύπο με λογής πληροφορίες και προσωπικές τους εκτιμήσεις για την πορεία τόσο της εγχείρησης όσο και του ασθενούς.

Μέχρι και για θάνατο που είχε επέλθει πάνω στο χειρουργικό τραπέζι μίλησαν, επαυξάνοντας την έτσι ή αλλιώς αναπόφευκτη ένταση και ανησυχία. Ο Πρόεδρος του Νοσοκομείου ζήτησε να κάνω εγώ τη σχετική ενημέρωση προς τους δημοσιογράφους και όχι ο ίδιος, όπως συνηθίζεται σε παρόμοιες περιπτώσεις.

-Επειδή δεν είμαι γιατρός, είπε, δεν ξέρω τα πραγματικά δεδομένα και, αν τυχόν υποβληθούν ερωτήσεις, δεν θα είμαι σε θέση να απαντήσω. Μόνο εσείς, κύριε Λεβέντη, που χειρουργήσατε τον ασθενή, μπορείτε και πρέπει να κάνετε αυτήν τη δουλειά.

Υποχρεωτικά, ανταποκρίθηκα. Ενημέρωσα συνοπτικά και προσπάθησα να δώσω κάποιον τόνο ελπίδας σε μια εξαιρετικά δύσκολη και άκρως επισφαλή περίπτωση.

-Οι αμέσως επόμενες 3-4 ημέρες θα είναι κρίσιμες και καθοριστικές. Εάν, κατ’ αρχήν, δεν υπάρξει περαιτέρω επιδείνωση και εάν αρχίσουν σημεία μικρής έστω προόδου, τότε η πρόγνωση είναι θετική και σχετικά αισιόδοξη.
Είχε βραδιάσει όταν τελειώσαμε. Όλα τα κανάλια μετέδιδαν σχετικές πληροφορίες. Αν και βρισκόμασταν έξι μέρες πριν τις εκλογές (Δευτέρα προ των εκλογών), η πρώτη είδηση της ημέρας ήταν η ασθένεια και η εγχείρηση του Υφυπουργού Υγείας.

Από την επομένη ο ασθενής μας άρχισε να δείχνει σημεία βελτίωσης, που συνεχίστηκαν και τις επόμενες ημέρες με γοργό ρυθμό. Την τρίτη ημέρα άρχισε να αντιλαμβάνεται και την επομένη να εκτελεί εντολές. Αυτή η πορεία αποτυπωνόταν και στα δελτία τύπου που συντάσσαμε και διένεμε το Νοσοκομείο, όπως και στην καθημερινή ενημέρωσή μου προς τα Μέσα Ενημέρωσης. Το Σάββατο 15/9/96, παραμονή των εκλογών, κάναμε μια μικρή συζήτηση με τον ασθενή, πριν την ενημέρωση, την οποία στη συνέχεια ξεκίνησα με τη φράση: «Σήμερα χαμογελάμε, μετά από τόσες μέρες αγωνίας για όλους». Σε δύο ώρες με πήρε τηλέφωνο ένας από τους συνυποψηφίους του ασθενούς, στην εκλογική του Περιφέρεια.

-Κάνετε πολύ άσχημα που επεμβαίνετε στον προεκλογικό μας αγώνα, κύριε Λεβέντη, μου δήλωσε. Έπεσα από τα σύννεφα.
-Δεν σας καταλαβαίνω, απάντησα, για ποια επέμβαση μιλάτε;
-Να, τη σημερινή δήλωσή σας, ότι πηγαίνει καλύτερα ο ασθενής σας.

-Εγώ προσπαθώ κάθε φορά να αποδώσω την πραγματική εικόνα του, όπως οφείλω. Δεν καταλαβαίνω πώς αυτό μπορεί να αποτελέσει οποιαδήποτε παρέμβαση.

Το συζήτησα με τη Διοίκηση του Νοσοκομείου και τους συγγενείς του ασθενούς. Με πληροφόρησαν ότι όλες αυτές τις ημέρες με την ασθένειά του είχε δημιουργηθεί ένα κλίμα ανησυχίας για την πορεία της υγείας του. Εθεωρείτο το φαβορί των εκλογών στον νομό του. Κάποιοι είχαν θεωρήσει ότι, υπ’ αυτές τις συνθήκες, το πολιτικό του μέλλον είχε κλείσει και επομένως η θέση του θα μπορούσε να καταληφθεί από κάποιον άλλον, επίδοξο μνηστήρα.

Πικράθηκα για αυτήν τη μικροπρέπεια. Όλες αυτές τις μέρες, αν και εγώ ήμουν υποψήφιος, δεν ασχολήθηκα καθόλου με τις εκλογές. Ήμουν συνέχεια στο Νοσοκομείο κοντά στον ασθενή, λόγω της ιδιαιτερότητας της περίπτωσής του. Τον επισκεπτόμουν τακτικά, εκτός από τη συνεχή παρακολούθηση από όλους τους γιατρούς του Τμήματος. Η βελτίωση της υγείας του ήταν θεαματική.

Το βράδυ των εκλογών, όταν πια είχε οριστικοποιηθεί το αποτέλεσμα, με νίκη του ΠΑΣΟΚ, πέρασα από το κρεβάτι του. Ήταν ξυπνητός και ομιλητικός.

-Συγχαρητήρια, του είπα, πήγατε πολύ καλά.

-Εγώ τι έκανα; με ρώτησε.

Χάρηκα ιδιαίτερα που είχε βελτιωθεί τόσο γρήγορα, ώστε να ενδιαφέρεται πλέον και για το αποτέλεσμα των Εκλογών.

-Δεν ξέρω ακριβώς, αλλά είμαι σίγουρος ότι θα έχεις ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα.

Και πράγματι την επομένη, Δευτέρα μετά της εκλογές, τα αποτελέσματα το επιβεβαίωσαν.

Είχε έρθει πρώτος και με μεγάλη διαφορά. Του έδωσα και προσωπικά συγχαρητήρια και του ευχήθηκα, μαζί με τα περαστικά, παραγωγική πορεία και στη νέα του θητεία. Ήμασταν όλοι ευχαριστημένοι και αισιόδοξοι και υπολογίζαμε ότι, αν συνεχιζόταν αυτή η πορεία, σε μερικές ημέρες θα ήταν στο σπίτι του. Είχε πια άριστη επικοινωνία και καλή κινητικότητα των άκρων του, αν και καταβεβλημένος ακόμη από τη σκληρή δοκιμασία που πέρασε. Μια εβδομάδα μετά την εγχείρηση, δεν είχε παρουσιάσει ούτε γραμμή πυρετό.

Τρίτη 25/9/1996, πέντε η ώρα το πρωί, χτυπάει το τηλέφωνο. Ήταν από το Νοσοκομείο. Ποτέ τέτοια ώρα, χαράματα, δεν είναι για καλό όταν χτυπάει το τηλέφωνο από το
Νοσοκομείο. Στην άλλη άκρη της γραμμής ο εφημερεύων του Τμήματος.

-Κύριε Λεβέντη, ο ασθενής μας έχει δυνατό πονοκέφαλο και υψηλό πυρετό, κοντεύει

Ωχ! Αυτό που φοβόμασταν από την πρώτη στιγμή, με τον συνωστισμό τόσου κόσμου μέσα στη χειρουργική αίθουσα, και νομίζαμε ότι το είχαμε γλιτώσει με την πάροδο των ημερών και την αντιβίωση που του χορηγούσαμε. Μια μετεγχειρητική φλεγμονή, μια μηνιγγίτιδα προφανώς, βρισκόταν σε εξέλιξη.

Κατέφθασα σε λίγα λεπτά. Ο ασθενής πολύ πεσμένος, με δυσκολία επικοινωνούσε. Εντελώς διαφορετική εικόνα από την προηγούμενη ημέρα: υψηλός πυρετός, έντονη δυσκαμψία του αυχένα, που πριν δεν υπήρχε. Δεν χρειάζεται να είσαι σοφός για να καταλάβεις. Δεν υπάρχει αμφιβολία. Πρόκειται για μηνιγγίτιδα, που επιβεβαιώνεται αμέσως με την οσφυονωτιαία παρακέντηση. Το εγκεφαλονωτιαίο υγρό πολύ θολό, σχεδόν πύον.

Το στείλαμε για καλλιέργεια και ευαισθησία. Αυτές οι απαντήσεις, όμως, απαιτούν μέρες. Μόνο δεδομένο ο αριθμός των κυττάρων, που φθάνει τις 7.500/κυβ. χιλιοστό – τεράστιος αριθμός. Κανονικά έπρεπε να είναι γύρω στο 0. Τώρα, τι κάνουμε; Το συζητήσαμε με τους Επιμελητές του Τμήματος: τον Γιώργο Ορφανίδη και τον Ευριπίδη Αντωνίου, καθώς και με τον Παναγιώτη Γαργαλιάνο, τον λοιμωξιολόγο του Νοσοκομείου μας. Συμφωνήσαμε σε τριπλό σχήμα ισχυρών αντιβιοτικών, παρά το ότι ξέραμε ότι όλα αυτά τα αντιβιοτικά δύσκολα περνούν το αιματοεγκεφαλικό φράγμα, ώστε να εισέλθουν και στο πυώδες εγκεφαλονωτιαίο υγρό.

Συζητούμε και με άλλους λοιμωξιολόγους, που εν τω μεταξύ έχουν σπεύσει, καθώς πληροφορήθηκαν για αυτήν την εξέλιξη. Δεν δέχονται ούτε συζήτηση για ενδορραχιαία έγχυση αντιβιοτικών, όπως εγώ προτείνω. Εν τω μεταξύ ο ασθενής  συνεχώς χειροτερεύει, εμφανίζει εικόνα σηπτικού σοκ με διάχυτες μαύρες κηλίδες σε όλο το σώμα του, εικόνα καθολικής σηψαιμίας, κατάσταση απελπιστική και ώρες μεγάλης ευθύνης για κάθε κίνησή μας. Οι συνεργάτες μου ψάχνουν τη βιβλιογραφία.

Πάλι ανατρέχω στην πλούσια εμπειρία της Πολυκλινικής. Είχαμε αντιμετωπίσει εκατοντάδες μετεγχειρητικές και άλλες μηνιγγίτιδες, με ενδορραχιαίες εγχύσεις αντιβιοτικών. Βασική προϋπόθεση όμως να ήξερες το είδος του μικροβίου και σε ποιο αντιβιοτικό είναι ευαίσθητο. Εδώ όμως μας έλειπαν τα στοιχεία και θα χρειαζόμασταν τουλάχιστον τρία εικοσιτετράωρα για να έχουμε τις πρώτες απαντήσεις. Συζητούμε με τους Μικροβιολόγους μας αν υπάρχει κάποια ένδειξη παρουσίας μικροβίων και με τι μοιάζουν, ώστε να έχουμε μια πρώτη κατηγοριοποίηση. Μας απαντούν ότι φαίνεται να είναι κάποιος διπλόκοκκος. Παρόμοιος διπλόκοκκος ανευρίσκεται σε μεγάλους αριθμούς επίσης στο αίμα και στα ούρα. Είναι ένα πρώτο φως. Κατ’ αρχήν, δύο μεγάλες ομάδες μικροβίων κατατάσσονται εδώ: οι σταφυλόκοκκοι και το Acinetobacter, αυτή η μάστιγα των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων παγκοσμίως. Διά της εις άτοπον απαγωγής καταλήξαμε ότι μάλλον πρέπει να είναι Acinetobacter, το οποίο είναι ευαίσθητο σε μια ομάδα αντιβιοτικών όπου κατατάσσονται το Primaxin και το Meronem, που όμως, εάν χορηγηθούν δια της γενικής οδού, όπως οι ενδοφλέβιες ενέσεις, πολύ δύσκολα περνούν το αιματοεγκεφαλικό φράγμα για να αντιμετωπίσουν τη μηνιγγίτιδα.

Άλλο πρόβλημα με φάρμακα όπως το Primaxin και το Meronem, που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του Acinetobacter: η πιθανότητα επιληπτικών εκδηλώσεων στη χρήση τους, ακόμη και δια της γενικής οδού. Λογικά, η ενδορραχιαία έγχυση επαυξάνει κατά πολύ αυτόν τον κίνδυνο. Ο ασθενής μας, μάλιστα, είχε παρουσιάσει παρόμοιο επεισόδιο στην έναρξη της νόσου του. Καμία εμπειρία από τη διεθνή βιβλιογραφία για ενδορραχιαίες εγχύσεις τους. Αναφέρονται μόνο δύο περιπτώσεις ενδορραχιαίας έγχυσης Meronem, χωρίς όμως ιδιαίτερες πληροφορίες για τη δοσολογία ή τυχόν παρενέργειες. Εδώ όμως είχαμε μια καλπάζουσα καθολική σηψαιμική κατάσταση του ασθενούς. Τα περιθώρια αντοχής του ήσαν σχεδόν εξαντλημένα. Οι λοιμωξιολόγοι όλοι αρνητικοί στην ενδορραχιαία έγχυση.

Το συζητούμε ιδιαίτερα με τον Παναγιώτη Γαργαλιάνο, τον εξαιρετικά έμπειρο λοιμωξιολόγο μας. Του εξηγώ ότι μία επιληπτική κρίση, ακόμη και ένα Status epilepticus, μπορούσαμε να το αντιμετωπίσουμε, όπως μας είχε συμβεί με χιλιάδες περιπτώσεις σε μικρά παιδιά, σε ηλικιωμένους, σε βαρέως πάσχοντες. Σε μια τέτοια σηψαιμία όμως, μηνιγγιτικής προέλευσης, η μόνη μας ελπίδα είναι η τυχόν ανταπόκριση σε ενδορραχιαία έγχυση του αντιβιοτικού. Η διά της γενικής οδού χορήγηση δεν έχει, πρακτικά, πολλές ελπίδες να διέλθει το αιματοεγκεφαλικό φράγμα και να θεραπεύσει τη νόσο. Άλλωστε, την είχαμε ξεκινήσει, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Συμφωνεί και αυτός και συγκατατίθεται, έστω και σιωπηρά. Εξηγώ σε γενικές γραμμές το σκεπτικό της προτεινόμενης αγωγής και στον αδελφό του ασθενούς, Πρόεδρο του Σισμανογλείου Νοσοκομείου, ο οποίος δεν είναι γιατρός.

Συμφωνεί και δίνει τη συγκατάθεσή του λέγοντας:

-Σας έχω εμπιστοσύνη. Κάνετε ό,τι νομίζετε, ό,τι είναι καλύτερο. 

Νέα παρακέντηση, 11:30 π.μ., τέσσερις ώρες μετά την προηγούμενη, δείχνει ακόμη θολερότερο εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Στην πραγματικότητα δεν υπήρχε υγρό, αλλά σκέτο πύον, που εξερχόταν με δυσκολία από τη χοντρή βελόνα No17 οσφυονωτιαίας παρακεντήσεως. Με τον Ευριπίδη Αντωνίου κάναμε μια ενδορραχιαία έγχυση Meronem. Περίπου το 1/10 της κανονικής ενδοφλέβιας ένεσης, χωρίς να έχουμε συγκεκριμένη πληροφορία από πουθενά για τη δοσολογία. Συγχρόνως συνεχίσαμε και τη μέγιστη συνιστώμενη δόση δια της γενικής οδού. Περιμέναμε με αγωνία το αποτέλεσμα. Σε δύο ώρες οι μελανές κηλίδες άρχισαν να υποχωρούν. 

Το αποτέλεσμα του ΕΝΥ έδωσε 35.000 κ.κ.χ. (κύτταρα κατά κυβικό χιλιοστό), ο μεγαλύτερος αριθμός που μου έτυχε ποτέ να καταμετρηθεί και στην πιο βαριά μηνιγγίτιδα, από τις εκατοντάδες που είχα αντιμετωπίσει σε μια διαδρομή δεκαετιών. Νέα παρακέντηση το βράδυ της ίδιας ημέρας έδειξε καλύτερη εικόνα του υγρού – τα κύτταρα κοντά στα 10.000 κ.κ.χ. Επαναλάβαμε την ίδια δόση Meronem ενδορραχιαίως. Οι σηψαιμικές κηλίδες είχαν εξαφανιστεί.
Ο πυρετός άρχισε να υποχωρεί. Το επόμενο πρωί το εγκεφαλονωτιαίο υγρό έδωσε περίπου 2.000 κ.κ.χ., που έπεσαν σε κάτω από 1.000 το βράδυ, σε εκατοντάδες τις δύο επόμενες ημέρες και σε δεκάδες στη συνέχεια.

Την τρίτη ημέρα είχαμε και εργαστηριακή επιβεβαίωση, από τις καλλιέργειες. Επρόκειτο για Acinetobacter, εξαιρετικά ευαίσθητο στο Meronem. Στεναγμός ανακούφισης από όλους μας, και προπαντός από εμένα, για την επιβεβαίωση. Έδειχνε ότι βρισκόμαστε στον σωστό δρόμο και ότι μπορούσαμε να συνεχίσουμε σε αυτήν τη βάση, αφού μάλιστα δεν είχαμε κάποια σοβαρή παρενέργεια, ούτε επιληπτική κρίση ή άλλο ανεπιθύμητο σύμπτωμα. Σημειωτέον ότι ο ασθενής καλυπτόταν συνεχώς και με αντιεπιληπτική αγωγή. Η μηνιγγίτιδα νικήθηκε, θεραπεύτηκε. Ο ασθενής μας είχε συνέλθει εντελώς. Επικοινωνούσε άριστα, κινητοποιήθηκε, σηκωνόταν, είχε αρχίσει να κυκλοφορεί.

Σε όλο αυτό το διάστημα, οι κάμερες των τηλεοράσεων ήσαν καθηλωμένες γύρω από το Νοσοκομείο. Κάθε μέρα συνέχιζα την ενημέρωσή τους. Συχνές οι επισκέψεις Υπουργών και Καθηγητών της Ιατρικής. Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης μας επισκέφθηκε τρεις φορές σ’ αυτό το διάστημα, παρά τον δεδομένο τεράστιο φόρτο των ασχολιών του, σε μια περίοδο που είχε την οργάνωση της νέας Κυβέρνησης, προγραμματικές δηλώσεις και τις ανάλογες πολυήμερες συζητήσεις στη Βουλή.

Εκτός από το δικό μας ενδιαφέρον, αμείωτο ήταν αυτό και όλης της επιστημονικής κοινότητας, του πολιτικού κόσμου, αλλά και της κοινής γνώμης, η οποία παρακολουθούσε τις σχετικές ενημερώσεις από τα ΜΜΕ, που σιγά-σιγά άρχισαν να αποσύρονται από το Νοσοκομείο μας.

Εν τω μεταξύ και η κλινική εικόνα του ασθενούς παρουσίασε θεαματική βελτίωση. Ο πυρετός υποχώρησε προοδευτικά, για να επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα μέσα στις επόμενες πέντε ημέρες.

Σ’ αυτήν τη φάση εκδηλώθηκε ξαφνικά από το Υπουργείο Υγείας ενδιαφέρον για να μεταφερθεί ο ασθενής στο εξωτερικό και μάλιστα στη Σουηδία, στο καλύτερο Νοσοκομείο της, το Κarolinska από τα κορυφαία Νοσοκομεία όλου του κόσμου. Δεν είχα καμία σχετική πληροφόρηση. Ενώ ο ασθενής ήταν πλέον σε άριστη κατάσταση, ενημερώθηκα, κατά τη διάρκεια μιας χειρουργικής επέμβασης, ότι είχε προγραμματιστεί η αναχώρηση του για τις 3 η ώρα το απόγευμα και είχε κανονιστεί και η θέση στη σχετική πτήση προς τη Σουηδία. Έπεσα από τα σύννεφα. Ζήτησα εξηγήσεις. Μασημένα πράγματα.

Επικοινώνησα με τον ίδιο τον Υπουργό. Μου απάντησε ότι είχαν γίνει συζητήσεις με τον αρμόδιο Καθηγητή την Νευροχειρουργικής, ο οποίος ζήτησε σχετική ιατρική ενημέρωση από τον υπεύθυνο ιατρό του ασθενούς και ότι ήθελε να επικοινωνήσει μαζί μου. Απάντησα ότι ήμουν πρόθυμος να δώσω οποιαδήποτε πληροφορία, αλλά να ξέρει ότι οι σχετικές κινήσεις έγιναν χωρίς κανένα δικό μου αίτημα.

Με πήρε σε λίγο ο ίδιος ο Καθηγητής στο τηλέφωνο. Μιλήσαμε επί πολλή ώρα στα Αγγλικά. Του εξήγησα όλη τη διαδρομή της ασθενείας, την εγχείρηση, τη μηνιγγίτιδα που παρουσίασε και πώς την αντιμετωπίσαμε. Του έκανε εντύπωση που μπορέσαμε να αντιμετωπίσουμε τόσο αποτελεσματικά μια παρόμοια κατάσταση, σπάνιο φαινόμενο και για τη διεθνή βιβλιογραφία, και με συνεχάρη με θερμά λόγια γι’ αυτό. Το μόνο που δεν
καταλάβαινε: γιατί ζητούσαμε τώρα να μεταφερθεί ο ασθενής στη Σουηδία. Του εξήγησα ότι αυτό δεν ήταν αίτημα δικό μου ή κάποιου άλλου γιατρού του Τμήματος μας.
Παραξενεύτηκε.

Μου δήλωσε, μετά από αυτήν την ενημέρωση, πως θεωρούσε ότι ο ασθενής είχε αντιμετωπιστεί με τον καλύτερο και αποτελεσματικότερο τρόπο, με συνεχάρη και πάλι και επανέλαβε ότι δεν βλέπει κανένα λόγο για μια τέτοια μεταφορά. Μάλιστα, εάν οι οικείοι ή όποιοι άλλοι επέμεναν, αυτός θα ήταν αρνητικός.

Αυτό δήλωσε και προς το δικό μας Υπουργείο Υγείας, και έτσι τελευταία στιγμή, η πτήση Παπαδέλλη προς τη Σουηδία ματαιώθηκε. Εν τω μεταξύ η πορεία του ασθενούς εξελισσόταν εντελώς ομαλά, χωρίς κανένα απρόοπτο. Η αντιβίωσή του είχε σημαντικά περιοριστεί, οι εδορραχιαίες εγχύσεις ανήκαν στο παρελθόν και είχαμε αρχίσει εκ νέου να αντιμετωπίζουμε την προοπτική της προσεχούς αναχώρησής του από το Νοσοκομείο.

Κάποιοι όμως υπερενδιαφερόμενοι προσπαθούσαν πάντα να βρουν κενά στη νοσηλεία του, ότι κάτι δεν κάναμε καλά, πως κάτι άλλο θα ήταν δυνατό να γίνει καλύτερα. Τελικά, ανακάλυψαν ότι ένα τμήμα πλαστικής μήνιγγας που είχα τοποθετήσει στη διάρκεια της επέμβασης για να καλύψω το κενό που είχε δημιουργηθεί, όπως κάναμε συχνά σε αυτές τις επεμβάσεις, θα έπρεπε να αφαιρεθεί με νέα επέμβαση, γιατί ενδεχομένως κάποια στιγμή στο μέλλον να προκαλέσει καινούργια μηνιγγίτιδα, που θα μπορούσε να απειλήσει τον ασθενή. Ο λόγος: σαν ξένο σώμα θα μπορούσε να κρατήσει γύρω του κάποια μικρόβια, τα οποία να ενεργοποιηθούν σε μερικές μέρες, βδομάδες, μήνες ή και χρόνια ακόμη. Δεν είχαμε καμία τέτοια ένδειξη, αλλά θα ήταν δυνατό να συμβεί. Θεωρητικά, βέβαια, δεν αποκλειόταν να συμβεί και οτιδήποτε άλλο, όπως σε κάθε άρρωστο, και προπαντός σε έναν παρόμοιο ασθενή, που είχε κυριολεκτικά περάσει από τα σαράντα κύματα. Δεν αποδέχθηκα παρόμοιες εισηγήσεις. Δεν είχαμε κανένα λόγο να προκαλέσουμε μια τέτοια δοκιμασία τώρα που είχαμε μπει στο δρόμο της οριστικής αποκατάστασης.

Με επίκεντρο τις ανησυχίες κάποιων λοιμωξιολόγων, κυρίως από το Νοσοκομείο Παίδων, αλλά και από στελέχη του Υπουργείου Υγείας, ζήτησαν τη γνώμη και την επίσκεψη του Mr Adams, Διευθυντή Νευροχειρουργού στο Νοσοκομείο της Οξφόρδης, ο οποίος αυτήν την εποχή αντιμετώπιζε συχνά Έλληνες ασθενείς. Με τον Mr Αdams είχαμε πολύ καλές φιλικές σχέσεις από χρόνια. Είχαμε συνεργαστεί σε διάφορα Συνέδρια, ξεκινώντας από το Κοινό Ελληνο-Βρετανικό Νευροχειρουργικό Συνέδριο στην Αθήνα το 1986, όταν ήμουν Γεν. Γραμματέας της Ελληνικής Νευροχειρουργικής Εταιρείας. Σε μια επίσκεψή του μάλιστα στην Ελλάδα, δύο χρόνια αργότερα, είχαμε κάνει με το αυτοκίνητό μου μια ολοήμερη εκδρομή, μαζί και με τη γυναίκα του, στους Δελφούς και η σχετική ξενάγηση τους είχε εντυπωσιάσει.

Ο Adams ήρθε στην Αθήνα, επισκέφθηκε τον ασθενή και είπε το αυτονόητο: ότι θεωρητικά δεν μπορούσε να αποκλείσει το ενδεχόμενο, μικρό έστω, μιας μελλοντικής μηνιγγίτιδας από αυτό το διαβολεμένο μικρόβιο, το Acinetobacter. Πρότεινε την αφαίρεσή του για σιγουριά. Ήμουν αντίθετος σε αυτήν την προοπτική, εφόσον όμως το ήθελε και το αποδέχονταν οι οικείοι, θα μπορούσε να προχωρήσει στην εγχείρηση ο ίδιος, εδώ ή στην έδρα του.

Επέμεινε η εγχείρηση να γίνει εδώ. Από την άλλη, δεν ήθελε να κάνει ο ίδιος την επέμβαση, παρά το ότι εξασφάλισε τη σχετική άδεια. Προφανώς, δεν μπορούσε να αισθάνεται άνετα για να χειρουργήσει σ’ ένα άγνωστό του Νοσοκομείο, μιας ξένης χώρας, και μάλιστα ένα τόσο μπερδεμένο και επισφαλές περιστατικό. Εγώ αρνήθηκα να κάνω την επέμβαση, το μόνο που δεχόμουν ήταν να παρευρίσκομαι. Έντονες πιέσεις, από οικείους, τη Διοίκηση του Νοσοκομείου, το Υπουργείο Υγείας, τον ίδιο τον Πρωθυπουργό. Ενέδωσα στο τέλος σ’ αυτές τις πιέσεις, αν και φοβόμουν ότι διακινδυνεύαμε να μπλέξουμε σε μια σοβαρή περιπέτεια.

Τελικά έκανα την εγχείρηση, με την παρουσία του Mr Adams, ο οποίος παρακολουθούσε χωρίς καθόλου να παρεμβαίνει. Αφαίρεσα την πλαστική μήνιγγα, η οποία δεν παρουσίαζε πυώδη συλλογή ή κάποιο άλλο παθολογικό στοιχείο, και έκλεισα το τραύμα με μεγάλη επιμέλεια, χωρίς ξένα υλικά, παρά τη σχετική δυσκολία, αφού είχε προηγηθεί μια άλλη επέμβαση και ακολουθήσει μια σοβαρή φλεγμονή σε μια εξαιρετικά ευαίσθητη περιοχή του εγκεφάλου. Υπήρχε πάντα ο κίνδυνος, κάτω από αυτές τις συνθήκες, να έχουμε ροή εγκεφαλονωτιαίου υγρού από το τραύμα, όπως συμβαίνει συχνά, οπότε θα μπλέκαμε σε μια καινούργια Οδύσσεια.

Ευτυχώς, τίποτε δεν συνέβη. Η μετεγχειρητική πορεία από τη νέα επέμβαση ήταν απόλυτα ομαλή. Να σημειωθεί ότι η καλλιέργεια της επιλήψιμης πλαστικής μήνιγγας ήταν εντελώς στείρα. Ούτε ίχνος μικροβίων. Και ο ασθενής, μετά από τόσες ταλαιπωρίες, υποβλήθηκε, παρά τις αντιρρήσεις και τις αρνήσεις μου, σε μια εγχείρηση που δεν τη χρειαζόταν, που θα μπορούσε να την είχε αποφύγει. Από εκεί και πέρα τα πράγματα εξελίχθηκαν απολύτως
ομαλά, το τραύμα έκλεισε κανονικά, η μετεγχειρητική πορεία αρίστη και ήρθε μετά δύο βδομάδες η ώρα της επιστροφής στο σπίτι του.

Μεγάλη η χαρά όλων μας: των θεραπευτών και των φίλων του, προπαντός του ιδίου του ασθενούς και των οικείων του, για την αίσια τελική έκβαση.

Η αγάπη και οι ευχαριστίες του εκλεκτού και αγαπητού φίλου Φραγκλίνου Παπαδέλλη εκφράστηκαν επανειλημμένα σε πάμπολλες περιπτώσεις: προσωπικά, στη Βουλή, στον Τύπο, στις τηλεοράσεις. 

Η μεγαλύτερη όμως ικανοποίηση του γιατρού, που με τίποτε δεν συγκρίνεται ούτε αντικαθίσταται, είναι όταν ο άρρωστός του θεραπεύεται και επανέρχεται στην προηγούμενη φυσιολογική ζωή του: στους δικούς του, στο σπίτι του, στις καθημερινές του ασχολίες και όλες τις άλλες δραστηριότητες του. 

Ευτυχώς, τέλος καλό, όλα καλά.