Η πρώτη επίσημη επικοινωνία του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντιμίρ Πούτιν προκάλεσε πολλές αντιδράσεις στην Ευρώπη. Δεν ήταν πως αιφνιδιάστηκαν από το γεγονός. Οι δύο πλευρές την είχαν προαναγγείλει και όλοι την περίμεναν. Κανείς επίσης δεν θα πρέπει να αιφνιδιάστηκε με το προωθούμενο σχέδιο του Ντόναλντ Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. 

Άρα τα όσα λέγονται περί «προδοτικής» κίνησης από τις ΗΠΑ ή περί «απαράδεκτων» δηλώσεων του υπουργού Άμυνας, Πιτ Χέγκσεθ, για μη επιστροφή της Ουκρανίας στα σύνορα του 2014 και μη ένταξή της στο ΝΑΤΟ είναι μάλλον προσχηματικά εάν όχι υποκριτικά. Εξάλλου και τα δύο συζητούνταν παρασκηνιακά ως «σχέδιο λύσης» και πριν τον Τραμπ, ήδη από το δεύτερο μισό του 2023, μετά την αποτυχία της πολυαναμενόμενης ουκρανικής αντεπίθεσης.

Όπως σχολίασε στο CNN ο Νίκολας Ντούνγκαν, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας στρατηγικών συμβούλων στη Χάγη CogitoPraxis, «η θέση των ΗΠΑ για την Ουκρανία όπως διατυπώνεται σήμερα δεν πρέπει να εκπλήσσει κανέναν στην Ευρώπη: είναι απλώς αυτό που μου λένε οι Ευρωπαίοι εμπιστευτικά, στα παρασκήνια, εδώ και δύο χρόνια: Δυτική Ουκρανία και Ανατολική Ουκρανία – ΕΕ “Ναι”, ΝΑΤΟ “Όχι”».

Η ΕΕ σε ρόλο… κομπάρσου

Αυτό που στην πραγματικότητα έχει εξοργίσει τους Ευρωπαίους είναι πως δεν είχαν ενημερωθεί για την πολύκροτη επικοινωνία Τραμπ-Πούτιν, πόσο μάλλον για το περιεχόμενο της. Και αυτό αντανακλά τις διαθέσεις του νέου προέδρου των ΗΠΑ.

Για τον Ντόναλντ Τραμπ η συνεργασία ΗΠΑ-ΕΕ δεν είναι δεδομένη και επιπλέον δεν έχει καμία εκτίμηση για την πολιτική ηγεσία της Ευρώπης. Δεν τη θεωρεί ισότιμο συνομιλητή. Είναι χαρακτηριστικό πως πηγές από την ΕΕ αναφέρουν πως ανώτατοι αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένης της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, «παλεύουν» για να έχουν μια επαφή με μέλη της κυβέρνησης Τραμπ, αλλά χωρίς ανταπόκριση.

Ο ρόλος που επιφυλάσσει ο Τραμπ για την ΕΕ, ή τουλάχιστον έτσι το αντιλαμβάνεται, είναι «δεύτερος» αν όχι «κομπάρσου». Ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, στενός συνεργάτης του Πούτιν και αντιπρόεδρος στο πανίσχυρο ρωσικό Συμβούλιο Ασφαλείας, το έθεσε πιο άκομψα και απαξιωτικά.

«Η ΕΕ κάνει σαν γεροντοκόρη, έχει τρελαθεί με οργή και θυμό», είπε, συμπληρώνοντας πως η επικοινωνία Πούτιν – Τραμπ, χωρίς την ΕΕ, «δείχνει τον πραγματικό της ρόλο στον κόσμο». «Η Ευρώπη τελείωσε», τόνισε.

Το μεγάλο λάθος της ΕΕ

«Πρώτα είναι η Αμερική» και για τον Τραμπ τα συμφέροντά της δεν ταυτίζονται υποχρεωτικά με αυτά της ΕΕ. «Έχουμε ένα μικρό πράγμα που ονομάζεται ωκεανός στο ενδιάμεσο», ήταν το σχόλιο του Ντόναλντ Τραμπ, σχηματοποιώντας την «απόσταση» που χωρίζει τις δική του Αμερική με την ΕΕ.

Το λάθος της ΕΕ είναι πως η ίδια «παγιδεύτηκε», ιδιαίτερα με τον πόλεμο στην Ουκρανία, στην αντίληψη πως τα δικά της συμφέροντα ταυτίζονται με αυτά των ΗΠΑ και μάλιστα σε όλους τους τομείς: Στρατιωτικούς, οικονομικούς, διπλωματικούς και ενεργειακούς.

Η ΕΕ, όπως και η Ουκρανία, βρίσκονται αντιμέτωποι με μια σκληρή πραγματικότητα. Την έθεσε ο ίδιος ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι: «Η ΕΕ, χωρίς τις ΗΠΑ, δεν μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλειά της Ουκρανίας». Το ερώτημα είναι εάν η ΕΕ, χωρίς τις ΗΠΑ, μπορεί στην πραγματικότητα να εγγυηθεί και τη δική της ασφάλεια. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο σε πρόσφατη συνέντευξή του υπογράμμισε πως οι ΗΠΑ δεν μπορούν πλέον να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της ευρωπαϊκής ασφάλειας.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, μιλώντας στον ευρωκοινοβούλιο τον περασμένο μήνα, τόνιζε για τα ευρωπαϊκά κράτη πως θα πρέπει να πληρώσουν περισσότερα για τους στρατούς τους. «Αν δεν το κάνετε», είπε απευθυνόμενος στους ευρωπαίους, «τότε καλό θα ήταν να κάνετε μαθήματα ρωσικής γλώσσας ή να πάτε στη Νέα Ζηλανδία».

Αυτό όμως που θα πρέπει να απασχολήσει πραγματικά την ΕΕ είναι πως έφτασε σε αυτό το αδιέξοδο και εάν – και με ποιον τρόπο – μπορεί πραγματικά να βγει από αυτό. «Ο Τραμπ μάς βλέπει ως χρήματα. Οι ΗΠΑ δεν βλέπουν ρόλο για την Ευρώπη στα μεγάλα γεωπολιτικά ζητήματα που σχετίζονται με τον πόλεμο. Θα είναι μια πραγματική δοκιμασία ενότητας», ανέφερε ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ στους Financial Times.

Στο Κίεβο, ουκρανοί αξιωματούχοι σχολίασαν καυστικά τη στάση και τις αντιδράσεις των Ευρωπαίων ηγετών, υπογραμμίζοντας πως εδώ και καιρό φώναζαν για «έλλειψη δράσης».  «Είναι ξεκάθαρο ότι όλοι περιμένουν τον Τραμπ να τους πει τι να κάνουν», δήλωσε ανώτερος Ουκρανός αξιωματούχος.

«Πληρώστε και βγάλτε τον σκασμό»

Ο Νικολας Ντούνγκαν υπογράμμισε πως «η ατζέντα του Τραμπ δεν αφορά την ευρωπαϊκή ασφάλεια, αλλά το γεγονός ότι οι ΗΠΑ δεν θα πρέπει να πληρώνουν για αυτήν». «Δεν πρόκειται για μια νέα εποχή διατλαντικών σχέσεων, αλλά για μια νέα εποχή παγκόσμιων σχέσεων μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων που αντικαθιστά τις σκόπιμα θεσμικές δομές της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης», πρόσθεσε.

Ο Τζέρεμι Σαπίρο, διευθυντής ερευνών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, μιλώντας στους Financial Times ανέφερε πως η προηγούμενη κυβέρνηση των ΗΠΑ εκτιμούσε τον διάλογο με τις Βρυξέλλες και επιθυμούσε να στηρίξει την ενότητα και τη διατλαντική συμμαχία. Ο Τραμπ και η ομάδα του ενδιαφέρονται ελάχιστα -εάν όχι καθόλου- για αυτό.  «Η στάση του για τους Ευρωπαίους είναι: Πληρώστε για τα πάντα. Δεν υπάρχει πίστωση, δεν χρειάζεται να παρευρίσκεστε σε συναντήσεις… Και βγάλτε τον σκασμό».