Σε ένα νεοκλασικό κτίριο στην Αθήνα, στον παλαιότερο δρόμο μιας από τις αρχαιότερες γειτονιές του δυτικού κόσμου, οι κάτοικοι συγκεντρώθηκαν με πολλά θέματα να τους απασχολούν.

Στην ημερήσια διάταξη περιλαμβάνονταν η ηχορύπανση, η κυκλοφοριακή συμφόρηση και άλλες σύγχρονες παθογένειες. Όμως, υπήρχε ένα ζήτημα που προκάλεσε άμεση ανακούφιση: ο δήμαρχος της πόλης, Χάρης Δούκας, αποφάσισε να δημιουργήσει ειδική ομάδα δράσης για να σώσει την Πλάκα, την αρχαία συνοικία στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της Αθήνας.

«Ήταν η είδηση που όλοι θέλαμε να ακούσουμε», λέει η Λυδία Καρρά, πρόεδρος της ΕΛΛΕΤ (Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού), στις εγκαταστάσεις της οποίας οι κάτοικοι συγκεντρώνονται συχνά. «Επιτέλους, λαμβάνονται μέτρα», αναφέρει σύμφωνα με τον Guardian.

Μια μάχη έχει ξεκινήσει στους πρόποδες της Ακρόπολης καθώς η Ελλάδα προετοιμάζεται για μια ακόμη τουριστική περίοδο-ρεκόρ. Για την Καρρά, που ίδρυσε την ΕΛΛΕΤ πριν από 50 χρόνια μαζί με τον εκλιπόντα Ελληνοβρετανό σύζυγό της, εφοπλιστή Κώστα Καρρά, είναι μια μάχη που θυμίζει παλαιότερους αγώνες.

Περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες αφότου η «γειτονιά των θεών» γλίτωσε από την επέλαση των νυχτερινών κέντρων και των roof bars, η ανακάλυψή της από κατασκευαστές, άπληστους επενδυτές και διεθνείς κτηματομεσιτικές εταιρείες θέτει και πάλι υπαρξιακή απειλή, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο ρεπορτάζ του Guardian.

Με αφορμή την τουριστική έκρηξη, ολόκληρα κτίρια έχουν πέσει θύματα της βιομηχανίας βραχυχρόνιας μίσθωσης και του Airbnb. Τα λίγα καταστήματα που αντιστέκονται βρίσκονται, όπως και οι κάτοικοι, στο χείλος της εξαφάνισης.

«Η Πλάκα υποτίθεται ότι προστατεύεται, καθώς είναι τόσο μοναδική», λέει η Καρρά. «Χάρη σε ειδικούς πολεοδομικούς νόμους που θεσπίστηκαν με προεδρικά διατάγματα, σώθηκε τότε. Η πραγματικότητα τώρα είναι ότι οι κάτοικοι φεύγουν, και όχι μόνο επειδή παραβιάζονται οι νόμοι· ο συνωστισμός, η φασαρία, το χάος έχουν κάνει τη ζωή τους ανυπόφορη».

Όπως σημειώνει, οι επισκέπτες θέλουν να βιώσουν γειτονιές που είναι αυθεντικές και ζωντανές. «Αυτή είναι μια μικρή γειτονιά. Χτίστηκε για κατοίκους, όχι για αυτό που βλέπουμε σήμερα».

Οι προβλέψεις για τα ρεκόρ και η ανησυχία που «κρύβεται»

Στο ευρύχωρο γραφείο του στο δημαρχείο, ο Χάρης Δούκας δεν κρύβει την ανησυχία του. Οι προβλέψεις για τις τουριστικές αφίξεις είναι αναμφίβολα θετικές – περαιτέρω απόδειξη ότι η Αθήνα δεν είναι πια απλώς μια στάση για τους ταξιδιώτες προς τα νησιά. Αλλά σε επίπεδα ρεκόρ, οι προβλέψεις κρύβουν και κινδύνους.

Φέτος, αναμένονται 10 εκατομμύρια επισκέπτες, δύο εκατομμύρια περισσότεροι από το 2024, να κατακλύσουν την πρωτεύουσα, πολλοί από αυτούς για city break διακοπές που την έχουν κάνει τόσο δημοφιλή. Αν έστω ένα μικρό ποσοστό κατευθυνθεί προς την Πλάκα, θα υπάρξει «αφόρητη πίεση» στο λαβυρινθώδες δίκτυο των σοκακιών και των δρόμων της.

«Από τα 35 εκατομμύρια τουρίστες που πρόκειται να υποδεχθεί η Ελλάδα, τα 10 εκατομμύρια, σχεδόν όσοι και ο πληθυσμός της χώρας, θα επισκεφθούν την Αθήνα. Για πρώτη φορά θα είμαστε ο κορυφαίος προορισμός στην Ελλάδα, αλλά αυτό είναι μη βιώσιμο. Η Πλάκα, ειδικά, είναι υπερκορεσμένη. Δεν μπορεί να συνεχιστεί έτσι», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Η μελέτη που δείχνει ότι «δεν υπάρχει μέρα για χάσιμο»

Πρόσφατη μελέτη «φέρουσας ικανότητας» που ανέθεσε ο δήμος και εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο Πειραιά, παρότρυνε τις αρχές να αναλάβουν άμεσα δράση αν η Αθήνα δεν θέλει να πέσει θύμα της ίδιας της επιτυχίας της.

«Δεν υπάρχει ούτε μέρα για χάσιμο. Πρέπει να δράσουμε αν δεν θέλουμε να γίνουμε η επόμενη Βαρκελώνη, γι’ αυτό η ομάδα δράσης, με την υποστήριξη της δημοτικής αστυνομίας, θα έχει κάθε υπηρεσία στη διάθεσή της», εξηγεί ο κ. Δούκας, καθηγητής ενεργειακής πολιτικής πριν το ΠΑΣΟΚ τον προτείνει για τη θέση του δημάρχου.

Οι πολίτες, αναφέρει, θα μπορούν να καλούν ανώνυμα την ομάδα αν εντοπίζουν παραβάσεις. «Βάσει καταγγελιών, θα χτυπάμε πόρτες. Έχει ήδη συμβεί αρκετές φορές με τις βραχυχρόνιες μισθώσεις».

Λίγες γειτονιές στην Ευρώπη έχουν κατοικηθεί συνεχώς όσο η Πλάκα. Φωλιασμένη στις βόρειες και ανατολικές πλαγιές της Ακρόπολης, με τα αρχοντικά και τα διώροφα κτίριά της να αγκαλιάζουν την Αγορά και άλλους αρχαιολογικούς χώρους, είναι μια περιοχή που κατοικείται από τη νεολιθική εποχή.

Για τους Έλληνες, η συνοικία δεν είναι απλώς ένα παράθυρο στον κλασικό κόσμο, αλλά ένας άρρηκτος δεσμός με την αρχαιότητα.

«Όταν οι κάτοικοι φεύγουν, οι τόποι πεθαίνουν», λέει ο Γιώργος Ζαφειρίου, αρχιτέκτονας και επικεφαλής του συλλόγου κατοίκων της Πλάκας. «Το έχουμε δει ξανά και ξανά».

Η κατάσταση είχε γίνει «απελπιστική» για τη κοινότητα της περιοχής, η οποία εδώ και καιρό εξαναγκάζεται σε μια εύθραυστη συνύπαρξη με τους ιδιοκτήτες καφέ, εστιατορίων και μπαρ.

Το καλοκαίρι, η εισροή επισκεπτών ασκούσε τεράστια πίεση στις απαρχαιωμένες υποδομές της Πλάκας, ιδίως στο αποχετευτικό της σύστημα.

Μια αχτίδα ελπίδας είναι η επικείμενη απόφαση-ορόσημο του ΣτΕ σχετικά με τη νομιμότητα της μετατροπής 16 κτιρίων σε Airbnb στην Πλάκα, δεδομένου του προστατευόμενου οικιστικού της χαρακτήρα.

«Οι δύο προεδρικοί νόμοι που θεσπίζουν τους ειδικούς πολεοδομικούς κανόνες της Πλάκας ήταν σαφείς», λέει ο Δημήτρης Μελίσσας, καθηγητής νομικής.

Το μήνυμα του Δούκα προς τους επενδυτές είναι ξεκάθαρο: «Ξεχάστε το. Η Πλάκα είναι ο δεσμός μας με την αρχαιότητα. Δεν θα επιτρέψουμε να γίνει ένα τουριστικό λούνα παρκ, ένα ατελείωτο εμπορικό κέντρο, χωρίς κατοίκους, κατεστραμμένο».