Η αυτοκινητοβιομηχανία τροφοδότησε την άνοδο της Γερμανίας ως οικονομική δύναμη στην Ευρώπης. Τώρα, ο ίδιος κλάδος βρίσκεται σε κρίση και συμπαρασύρει τη χώρα μαζί του. Οι αυτοκινητοβιομηχανίες αντιμετωπίζουν μια τέλεια καταιγίδα: Μια στροφή από τον κινητήρα εσωτερικής καύσης, ο οποίος αναδείκνυε τη γερμανική μηχανική, σε λιγότερο πολύπλοκα ηλεκτρικά οχήματα, με τη Γερμανία να μην ελέγχει την κρίσιμη τεχνολογία των μπαταριών.

Επίσης, σύμφωνα με το Politico, οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες αντιμετωπίζουν την πτώση της ζήτησης για ηλεκτρικά οχήματα στην Ευρώπη, το υψηλό κόστος ενέργειας και εργασίας, την κατάρρευση των πωλήσεων στη βασική αγορά τους, δηλαδή στην Κίνα, και την άφιξη επιθετικών Κινέζων ανταγωνιστών. Ακόμη ένα πλήγμα θα μπορούσε να έρθει από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος απειλεί με δασμούς που θα ανατρέψουν το σύστημα ελεύθερων συναλλαγών που στηρίζει την εξαγωγική οικονομική επιτυχία της Γερμανίας.

Germany’s economy is driving off a cliff. The car industry is behind the wheel.https://t.co/ZjP5g1GcxG

— POLITICOEurope (@POLITICOEurope) February 19, 2025

Λίγο πριν από τις εκλογές στη Γερμανία

«Η οικονομία έχει υποστεί τεράστια πίεση, η οποία κρύφτηκε από το γεγονός ότι υπήρξε η πανδημία και στη συνέχεια ο πόλεμος», δήλωσε ο Νίλς Ρέντεκερ, αναπληρωτής διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Jacques Delors Center στο Βερολίνο, τονίζοντας: «Τώρα έρχεται και πάλι στο προσκήνιο και οι άνθρωποι ανησυχούν πάρα πολύ».

Αυτό, όμως, έχει αντίκτυπο στη γερμανική πολιτική. Τα προβλήματα που ταλανίζουν τον βασικό τομέα της Γερμανίας, αποτελούν σημαντικό παράγοντα για την πιθανή απομάκρυνση του καγκελάριου Όλαφ Σολτς στις εκλογές της 23ης Φεβρουαρίου, καθώς οι ψηφοφόροι δεν φαίνεται να αποδέχονται την οικονομική του ατζέντα.

Ούτε μια εβδομάδα πριν από τις γερμανικές εκλογές, ο αντίπαλος του Όλαφ Σολτς, δηλαδή η συντηρητική συμμαχία (CDU/CSU) του Φρίντριχ Μερτς, αγγίζει το 29% στις δημοσκοπήσεις, ενώ το δικό του Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) είναι τρίτο με 16%. Ωστόσο, ακόμη και μια νίκη των συντηρητικών δυνάμεων είναι απίθανο να προσφέρει μια γρήγορη λύση στα προβλήματα που πλήττουν την αυτοκινητοβιομηχανία της Γερμανίας.

Πάντως, οι απολύσεις σε όλο τον τομέα, η αναιμική οικονομική ανάπτυξη και η αίσθηση ότι η Γερμανία δεν βρίσκεται πλέον στον δρόμο της ευημερίας, βαθαίνουν την κατήφεια στη χώρα. Αυτό έχει βοηθήσει την άνοδο του ακροδεξιού Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), που είναι πλέον δεύτερο στις δημοσκοπήσεις (21%), και έχει δώσει οξυγόνο στην αριστερή-λαϊκιστική συμμαχία υπό τη Ζάρα Βάγκενκνεχτ (5%), γνωστή με το ακρωνύμιο BSW.

Αν και η Γερμανία εισέρχεται στο τρίτο συνεχόμενο έτος ύφεσης, τα οικονομικά προβλήματα της χώρας μπορούν να εντοπιστούν από το 2019, όταν άρχισαν οι προσπάθειες απεξάρτησης από τον άνθρακα, απειλώντας την παραδοσιακή βιομηχανική της υπεροχή. Εν τω μεταξύ, η Κίνα, η χώρα στην οποία η γερμανική βιομηχανία βασιζόταν κάποτε για τεράστια κέρδη, έχει γίνει ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής της.

Μια τοξική σχέση

Οι γίγαντες της αυτοκινητοβιομηχανίας της Γερμανίας πλούτισαν στην Κίνα, εισερχόμενοι στην αγορά πριν από δεκαετίες, όταν οι εγχώριες πωλήσεις αυτοκινήτων μόλις είχαν αρχίσει να ανεβαίνουν – η επιτυχία τους στην Ασία βοήθησε στη στήριξη υψηλότερων μισθών στη Γερμανία. Η τάση αυτή αντιστράφηκε το 2018, όταν η αγορά νέων αυτοκινήτων της Κίνας συρρικνώθηκε για πρώτη φορά από τη δεκαετία του 1990, σημειώνοντας πτώση 3%. Έπεσε κατά 8% περισσότερο το 2019, προτού η πανδημία ακινητοποιήσει τις παγκόσμιες αγορές.

Αυτές τις ημέρες, τα μερίδια αγοράς των τριών μεγάλων γερμανικών αυτοκινητοβιομηχανιών συρρικνώνονται, καθώς οι Κινέζοι ανταγωνιστές εισάγουν φθηνότερα ηλεκτρικά οχήματα που συχνά διαθέτουν καλύτερη τεχνολογία. Το 2024, οι πωλήσεις της BMW μειώθηκαν κατά 13% στην Κίνα, της Mercedes-Benz κατά 7% και της Volkswagen – η οποία υπολογίζει την Κίνα ως τη μεγαλύτερη αγορά της – κατά 10%. «Ήταν τόσο καλά στην Κίνα για τόσο πολύ καιρό που οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τώρα, προσπαθούν να αναδημιουργήσουν τη μαγεία των προηγούμενων δεκαετιών», δήλωσε ο Νόα Μπάρκιν, ανώτερος σύμβουλος της εταιρείας Rhodium Group.

Ωστόσο, η Γερμανία – και κατ’ επέκταση η Ευρώπη – κινδυνεύει περισσότερο από τα εταιρικά κέρδη στην Κίνα. Η εξάρτηση των γερμανικών αυτοκινητοβιομηχανιών από την κινεζική αγορά δίνει στο Πεκίνο μοχλό πίεσης έναντι του Βερολίνου «επειδή μπορούν ουσιαστικά να χρησιμοποιήσουν ως όπλο αυτές τις εξαρτήσεις», δήλωσε ο Νόα Μπάρκιν. Αυτό, με τη σειρά του, θέτει σε περαιτέρω κίνδυνο τη στρατηγική απορρόφησης της Κίνας, που ακολουθεί η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε, πέρσι, δασμούς στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που κατασκευάζονται στην Κίνα, παρ’ όλο που η Γερμανία άσκησε πιέσεις κατά των μέτρων, επικαλούμενη ανησυχίες για αντίποινα.

Πλέον, ο Φρίντριχ Μερτς υπόσχεται να σπάσει αυτή την εξάρτηση από την Κίνα, ακόμη και αν αυτό κοστίσει στους κατασκευαστές αυτοκινήτων. Έχει προειδοποιήσει τις γερμανικές εταιρείες να μην προβούν σε μεγαλύτερες επενδύσεις στην Κίνα και έχει πει να μην επιστρέψουν για διάσωση σε περίπτωση που τέτοια στοιχήματα αποτύχουν.

Στο κόκκινο

Βέβαια, στα προβλήματα των αυτοκινητοβιομηχανιών έρχεται να προστεθεί το υψηλότερο ενεργειακό κόστος, το οποίο εκτινάχθηκε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, υπογραμμίζοντας τον κίνδυνο που ενέχει η απόφαση της Γερμανίας να εξαρτήσει την οικονομία της από το φθηνό ρωσικό φυσικό αέριο. Η ακριβή ενέργεια προκαλεί, επίσης, την εκτίναξη του κόστους του χάλυβα και του αλουμινίου – ζωτικής σημασίας εισροές για την αυτοκινητοβιομηχανία.

Ακόμα χειρότερα, ο Ντόναλντ Τραμπ στοχεύει τα δύο μέταλλα με τους νέους δασμούς του. Οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες επιβαρύνονται, επίσης, με το υψηλότερο εργατικό κόστος στον κόσμο – κληρονομιά των ισχυρών συνδικάτων και των δεκαετιών παχυλών κερδών από την Κίνα.

Οι προσπάθειες να ξεφύγουν από αυτό το κόστος, επηρεάζουν την ευρύτερη οικονομία. Από το 2018 έως το 2023, καθώς οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες μετεγκαταστάθηκαν σε φθηνότερες χώρες, η παραγωγή στη Γερμανία μειώθηκε κατά 8%, σύμφωνα με την έκθεση αποβιομηχάνισης της Επιτροπής. Πιεζόμενη από την πτώση των πωλήσεων και την πτώση των κερδών, η βιομηχανία προσπαθεί να τα βγάλει πέρα. Η Volkswagen, πέρσι, εξέπληξε τα συνδικάτα της, ζητώντας μείωση μισθών κατά 10% και κλείσιμο τριών εργοστασίων αυτοκινήτων στη Γερμανία – η πρώτη φορά που συνέβη κάτι τέτοιο στην 87χρονη ιστορία της εταιρείας. Η VW το απέσυρε μπροστά στην οργή των εργαζομένων και τις προειδοποιητικές απεργίες, αφήνοντας τα εργοστάσια ανοιχτά, αν και οι εργαζόμενοι συμφώνησαν σε περικοπές μισθών και παροχών.

Επίσης, οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες έχουν ποντάρει πολλά στον εξηλεκτρισμό των αυτοκινήτων, επενδύοντας δισεκατομμύρια στην ανάπτυξη νέων μοντέλων και στην αναβάθμιση των εργοστασίων. Ωστόσο, μια απόφαση στα τέλη του 2023 από τον συνασπισμό του Όλαφ Σολτς να τερματίσει τις γενναιόδωρες επιδοτήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων ήταν χτύπημα τις πωλήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων στη Γερμανία.

Πάντως, οι κλυδωνισμοί που πλήττουν τη μεγαλύτερη βιομηχανία και τον μεγαλύτερο εργοδότη της Γερμανίας, προσελκύουν πολιτικούς. Μαζί με άλλους συντηρητικούς, ο Φρίντριχ Μερτς θέλει η Ε.Ε. να καταργήσει την προγραμματισμένη σταδιακή κατάργηση των αυτοκινήτων με κινητήρα εσωτερικής καύσης μέχρι το 2035. Τόσο το AfD όσο και το BSW πιέζουν για το ίδιο. Αυτό δημιουργεί έναν ακόμη πιθανό μετεκλογικό πονοκέφαλο, εάν ο Φρίντριχ Μερτς προσπαθήσει να οικοδομήσει έναν μεγάλο συνασπισμό με το SPD ή να συνδεθεί με τους Πράσινους, οι οποίοι υποστηρίζουν το μέτρο του 2035. Παρ’ όλα αυτά, οι αυτοκινητοβιομηχανίες δεν είναι όλες πωρωμένες με την ιδέα να μπλέξουν με τους στόχους της Ε.Ε., καθώς αυτό θα μπορούσε να ανατρέψει τα μακροπρόθεσμα επενδυτικά τους σχέδια που προσανατολίζονται στην ηλεκτροκίνηση.

Ο παράγοντας Τραμπ

Από την πλευρά του, ο Αμερικανός Πρόεδρος κατήργησε τις αμερικανικές επιδοτήσεις για ηλεκτρικά αυτοκίνητα και απαίτησε την επιστροφή στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Επιπλέον, αν εξαπολύσει δασμούς κατά του Καναδά και του Μεξικού, θα μπορούσε να ανατρέψει δεκαετίες προσεκτικού σχεδιασμού για τη βορειοαμερικανική αγορά από τις γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες.

Έτσι, με την κατάρρευση του μοντέλου που τις έκανε πλούσιες – και τη Γερμανία φυσικά, οι αυτοκινητοβιομηχανίες έχουν να αντιμετωπίσουν μια υπαρξιακή πρόκληση. Πάνω απ’ όλα, πρέπει να καταλάβουν αν η παραδοσιακή μηχανική δεινότητα της Γερμανίας είναι ακόμα ικανή να παράγει ελκυστικά ηλεκτρικά αυτοκίνητα που θα νικήσουν τον κινεζικό ανταγωνισμό και θα κάνουν και πάλι τα αυτοκίνητα την κινητήρια δύναμη της γερμανικής οικονομίας.

Ο Φρίντριχ Μερτς θα πρέπει να μεταρρυθμίσει τη σκληρή οικονομία της Γερμανίας, τη διαβόητη γραφειοκρατία, το υψηλό κόστος και την βαθιά ριζωμένη αποστροφή του κινδύνου που είναι ενσωματωμένη σε πολιτικές που κυμαίνονται από τον κρατικό δανεισμό έως την περικοπή των κοινωνικών παροχών. Αυτό πιθανότατα σημαίνει στενότερη συνεργασία με τις Βρυξέλλες, καθώς η Ε.Ε. εργάζεται για τη διάσωση της βιομηχανικής βάσης του μπλοκ από τον αμερικανικό και κινεζικό ανταγωνισμό, δήλωσε ο Νίλς Ρέντεκερ, σημειώνοντας: «Το γεγονός ότι η Γερμανία είναι μέρος του προβλήματος τώρα, ίσως την κάνει επίσης να συνειδητοποιήσει ότι η Ευρώπη πρέπει να είναι μέρος της λύσης».

Βέβαια, ο Φρίντριχ Μερτς έχει δείξει προθυμία να κάνει ακριβώς αυτό, λέγοντας σε ομιλία του, τον Ιανουάριο, ότι θα ακολουθήσει πιο ισχυρή ηγεσία εντός της Ευρώπης. Το ερώτημα είναι αν αυτό μπορεί να είναι αρκετό για να σώσει τη Γερμανία και τις αυτοκινητοβιομηχανίες της. «Θα ήθελα πολύ να δω τη Γερμανία να είναι μια ισχυρή Γερμανία σε μια ακόμη ισχυρότερη Ευρώπη, αλλά έχω τις αμφιβολίες μου», δήλωσε ο Ματίας Τσινκ, πρόεδρος του λόμπι των προμηθευτών αυτοκινήτων CLEPA και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας κατασκευής εξαρτημάτων αυτοκινήτων Schaeffler.