Την ώρα που η ευέλικτη μαυρόγατα και η θαυμαστή παρέα της ξετύλιγε την σαρωτική πλωτή διαδρομή της κάτω από τον αναπάντεχα ρευστό τίτλο Flow (2024), ένας νεαρός θεατής σχολίασε στοχαστικά μέσα στην αίθουσα του κινηματογράφου ότι στην ταινία «δεν βλέπουμε άνθρωπο». Δεν ακούμε την φωνή του, ούτε εντοπίζουμε τον λόγο της γλώσσας του. Παραδόξως, η έντονα αισθητή απουσία του δεν καθιστά το Flow σιωπηλή ταινία, ούτε ταινία animation χωρίς διάλογο. Αντίθετα, η άμεσα οπτική ανθρώπινη απουσία είναι εκείνη που προδίδει την επιθυμία μίας μεγάλης ομάδας Λιθουανών και Γάλλων δημιουργών κινουμένων σχεδίων, υπό την διεύθυνση του Gints Zilbalodis, να αφήσει μία ετερόκλητη παρέα ζώων να βιώσει την αγωνία της επιβίωσής της για δικό της λογαριασμό.

Αυτή την φορά το animation φαίνεται να έχει βρεθεί στην υπηρεσία μίας απρόβλεπτης οικολογικής ροής, σύμφωνα με την οποία οι άξονες του χωροχρόνου και του καιρού επηρεάζονται από εκείνο που ο Zilbalodis αποκαλεί «αίσθηση εμβύθισης». Μέσα σε ένα δάσος που βρίσκεται υπό την απειλή της διαρκώς μεταβαλλόμενης στάθμης νερού που αυξάνεται απρόβλεπτα απειλώντας τα ζώα, ένας απροσδιόριστος χωροχρόνος, ο οποίος απηχεί μάλλον έναν μεταποκαλυπτικό κόσμο, αναδύεται. Μεταξύ του στέρεου και υδάτινου στοιχείου της φύσης, η ευέλικτη γάτα επιβιβάζεται μαζί με έναν σκύλο λαμπραντόρ, ένα καπιμπάρα, έναν λεμούριο με μακριά ουρά και ένα πουλί γραμματέα σε μία βάρκα, μαχόμενοι να επιβιώσουν.

Γύρω από την ιδέα της εμβύθισης τίθεται σε λειτουργία ένα πρωτοποριακό σύστημα εργασίας, σύμφωνα με το οποίο η καλλιτεχνική δημιουργία θέτει το σενάριο στην υπηρεσία της οπτικής γλώσσας. Όπως εξηγεί ο σκηνοθέτης σε συνέντευξη που έδωσε στο Indiewire, από την πρώτη στιγμή δούλεψε μαζί με την ομάδα του την εικόνα στον υπολογιστή, χρησιμοποιώντας ένα εύκολα προσβάσιμο λογισμικό τρισδιάστατου animation, το σύστημα Blender. Οι δημιουργοί αποφεύγοντας να δομήσουν την ροή των σκηνών σε storyboards, έδωσαν έμφαση στα σχέδια, στην απτική διάθεση των τοπίων και των αντικειμένων, με απώτερο σκοπό η σφαίρα του κόσμου να ενσαρκωθεί με «ρεαλιστικό τρόπο», χωρίς να αποκλειστεί η αίσθηση του φανταστικού.

Υπό αυτό το πρίσμα, το είδος των κινουμένων σχεδίων καθίσταται περισσότερο ένα σύνολο εικόνων που συνθέτουν ένα έργο τέχνης, παρά το αφήγημα μίας ιστορίας επιβίωσης ανθρωπόμορφων και παντοδύναμων ζώων με δυνατότητες μεταμόρφωσης.

Στο Flow παρακολουθούμε πώς μέσα από την στέρεη και υγρή αίσθηση που αναβλύζει μέσα από την εικόνα, το πραγματικό και φανταστικό στοιχείο αναδύονται και οι ζωικοί χαρακτήρες τοποθετούνται, αναπτύσσοντας μία νέα γλώσσα με άξονα τον ήχο. Οι φυσικά ηχογραφημένοι ήχοι των ζώων δάνεισαν την φωνή τους στους χαρακτήρες του έργου και η μουσική επένδυση που υπογράφουν οι Zilbalodis και Rihards Zalupe, συγχρονίζονται με την εικόνα, η οποία κινείται μέσα στον χωροχρόνο, προκαλώντας τόσο την αφήγηση της ιστορίας όσο και την εξέλιξη της πλοκής.

​Στο ερώτημα όμως πού πραγματικά οδηγεί η εν κινήσει σχεδιαστική γραμμή στην ροή του Flow, θα πρέπει μάλλον να αναζητήσουμε απάντηση στην σημασία του σχεδιαστικού κενού, όπως το χαρακτήρισε ο Zilbalodis. «Νομίζω ότι οι χαρακτήρες είναι λιγότερο λεπτομερείς από το περιβάλλον, επειδή πιστεύω ότι έτσι γίνονται πιο ελκυστικοί και μας επιτρέπουν να πιέσουμε λίγο παραπάνω τα σχέδια, έτσι ώστε τα συναισθήματα να είναι πιο καθαρά και άμεσα», ανέφερε στο Indiewire. «Το κοινό μπορεί να προβάλλει τις δικές του εμπειρίες στους χαρακτήρες, [συμπληρώνοντας] τα κενά του σχεδίου». Σε αντίθεση με την ρεαλιστική, σχεδόν νατουραλιστική διάθεση των τοπίων, η σχεδιαστική εκτέλεση των ζώων προκαλεί μία ρευστή αίσθηση, η οποία βλέπουμε να έχει προκληθεί μέσα από την μεμβρανώδη, σχεδόν αδιάφανη και πυκνή υφή του περιγράμματος της εικόνας.

Το κενό αυτό, που φαίνεται να αντιτίθεται δημιουργικά στον ρεαλισμό του κόσμου, προσφέρεται περισσότερο σαν ένα locus, όπου οι ζωικοί χαρακτήρες αναπτύσσουν την ιστορία τους μέσα σε μία ρευστά χωροχρονική ροή και παράλληλα αλληλοεπιδρούν με τον θεατή. Τα ζώα εδώ είναι ζώα: επικοινωνούν μεταξύ τους, αγαπιούνται, μαλώνουν, χάνονται, ξαναβρίσκονται και προσπαθούν να επιβιώσουν σε στεριά και θάλασσα. Το ερώτημα είναι κατά πόσο αυτά τα ζώα που προέρχονται από τόσο διαφορετικές γεωγραφικές ρίζες αλληλοεπιδρούν με τον άνθρωπο. Θέλουν να μας προειδοποιήσουν για κάποια καταστροφή;

Ίσως, η έμμεση ανθρώπινη παρουσία να προσφέρει μία απάντηση. Η χρήση της βάρκας, η ιδέα του τοτέμ που εμφανίζεται συχνά κατά την διάρκεια της ταινίας, το σύνολο των αντικειμένων που βρίσκεται στην κατοχή του προστατευτικού λεμούριου, ο οποίος τρέφει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για έναν καθρέπτη, προτρέποντας και τα άλλα ζώα να κοιτάξουν σε αυτόν, μας καλούν να σκεφτούμε τι έχει συμβεί πριν η παρέα αυτών των ετερόκλητων ζώων επιβιβαστεί στην βάρκα. Υπό την έννοια αυτή, το σχεδιαστικό κενό μας δίνει τον χώρο να σκεφτούμε επί της επιβολής του καιρού πάνω στους χαρακτήρες και τον χρόνο, επί των όρων που αυτός επιβάλλει στα απροστάτευτα ζώα αλλά και επί της ανθρώπινης απουσίας παρά την έμμεση μαρτυρία της.

Πράγματι, το Flow φαίνεται να αποτελεί την «πιο πρωτοποριακή ταινία για την φύση από την εποχή του Μπάμπι», ακριβώς όπως σχολίασε κριτικός του Indiewire. Και αυτό συμβαίνει επειδή «το θέμα του κύκλου της ζωής – των επαναλαμβανόμενων κύκλων ζωών», όπως το εντόπισε στο Μπάμπι ο Ρώσσος σκηνοθέτης Sergei Eisenstein όταν ασχολήθηκε με την δουλειά του Walt Disney, στο Flow έρχεται να πραγματωθεί μέσα από την σαρωτική κατακόρυφη κίνηση μεταξύ βουτιάς και ανάδυσης.

Η Γάτα που δεν φοβόταν το νερό, όπως μεταφράστηκε στα Ελληνικά η ταινία, φοβόταν το νερό, μα έμαθε να μην το φοβάται. Εκείνη είναι που ενώνει τα ζώα μεταξύ τους και εκείνη που συγκεντρώνει μέσα της την πεμπτουσία όλων των απρόβλεπτων αλλαγών που ο καιρός επιφέρει στην σφαίρα του κόσμου. Οπότε follow the Flow με βλέμμα στον καιρό που αλλάζει και ίσως κάποιες φορές κόντρα σε αυτόν.